Ukrayna savaşı, çeşitli yönleri ve sonuçları ile birçok soruyu gündeme getiriyor. Bunlardan birisi de son günlerde gündeme gelen “İsveç çözümü”.
Bu savaş yakın zamana kadar dünyadaki “ani krizler” kategorisinden değildi, aksine 14 yıl önce Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ülkeleri Ukrayna ve Gürcistan’ın ittifaka katılma isteklerini “Bükreş Deklarasyonu”nda memnuniyetle karşıladıklarını açıklamalarından, Moskova’nın buna karşı çıkması ve uyarılarla karşılamasından beri masadaydı.
O tarihten bu yana, Rusya’nın bu iki ülkeden herhangi birinin NATO’ya katılmasını engellemek için elinden geleni yapacağı açıktı.
Buna rağmen krizi yatıştırmak ve Rusya’nın NATO’nun genişlemesi konusundaki endişesini gidermek için herhangi bir ciddi adım atılmadı.
Aksine işler, birçok kişinin Ukrayna ve belki de dünya için felaketle sonuçlanabileceği konusunda uyardığı bir yönde ilerlemeye devam etti.
Şaşırtıcı olan şu ki savaşı durdurmak için şimdi sunulan çözüm, savaşın yaşanmasını engelleyebilecek çözümle aynı.
O da Ukrayna’nın tarafsız bir ülke olması ve NATO’ya katılma çabasından vazgeçmesi.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski bu hafta “İtiraf etmemiz gereken bir gerçek var; o da Ukrayna’nın NATO’ya giden bir yolu olmadığıdır” sözleriyle bunu kabul ederek bu çözüme bir pencere açtı.
O halde savaştan kaçınmanın yolu biliniyorken, neden işlerin bu noktaya ulaşmasına izin verildi?
Ukrayna Cumhurbaşkanı ve ülkesindeki bazı politikacılar, savaşın patlak vermesinden bu yana birkaç kez “yanıltıldıklarını” ima ettiler.
NATO üyeliğine “açık kapı” hakkında çok şey duyduklarına ancak bugün en azından öngörülebilir gelecekte böyle bir durumun söz konusu olmadığı sürpriziyle karşılaştıklarına değindiler.
Ukrayna liderliği, özellikle Washington, Londra ve diğer Batılı başkentlerden gelen Rusya Devlet Başkanı’nın Ukrayna’ya asker göndermesi durumunda ağır bir bedel ödeyeceğine dair güçlü uyarılardan sonra, bir Rus işgali durumunda Batı’nın Ukrayna’yı korumak için müdahale edeceğini hesaplamış da olabilir.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in komşusunu işgal etme kararı alarak maliyetli bir hata yaptığı söylendiği gibi, Kiev’in yanlış hesap yaptığına ve savaş öncesi gerilime katkıda bulunduğuna inananların olduğu da çok açık.
Bu bağlamda küresel siyasi risk araştırmaları yapan Avrasya Grubu’nun kurucusu Amerikalı siyasi analist Ian Bremer şu satırları kaleme aldı:
“Zelenski hakkındaki düşüncelerim çelişkili. Bir yandan çok cesur, iletişim kurma, halkını harekete geçirme ve işgal sırasında Kiev’de bulunarak kişisel risk alma yeteneğine sahip.
Ama ben yine de onu değerlendirirken büyük bir çelişki içindeyim. Çünkü çatışmadan önceki süreçte attığı bazı adımların aslında savaş olasılığını artırdığına inanıyorum. Çatışmaya giden aylarda Amerikalıların veya Avrupalıların tavsiyelerini ciddiye almaya hazır değildi.
Aynı şekilde NATO’da hiç kimsenin Ukrayna’yı ittifaka fiilen dahil etmek şöyle dursun, üyeliği için bir eylem planı sunmaya hazır olmadığını çok iyi bilmesine rağmen Ukrayna’nın NATO üyesi olma arzusundan bir adım bile geri adım atmayı kesinlikle istemiyordu.”
Zelenski’yi bu yanlış hesaplara iten sebeplerden ve bunların siyasi deneyim eksikliğinden, tecrübesizliğinden ya da Batı’nın yaptığı açıklamaları doğru okumamasından kaynaklanıp kaynaklanmadığı bir yana, sonuç olarak Ukrayna şimdi ağır bir bedel ödüyor.
Sonunda da başından beri kabul etseydi, savaş ve sonuçlarından kurtulacağı çözümleri kabul etmek zorunda kalacak.
Dahası Rusya’nın Donetsk ve Luhansk cumhuriyetlerini tanımasından, Kırım bölgesindeki kontrol alanlarını genişletmesinden sonra doğuda daha fazla toprak kaybedebilir.
Rusya da özellikle rejim değişikliği ve kendisinden küçük komşusunu tamamen hegemonyası altına sokmak gibi hedeflerinin tümüne ulaşamayacak.
O da hızlı bir zafer kazanabileceğini, çatışmayı küresel bir nükleer savaşa çevirme korkusuyla Batı askeri olarak müdahale etmeyeceği için kısa sürede Ukrayna’yı işgal edebileceğini düşünerek yanlış hesap yaptı.
Hızlı zafer hesaplarının tutmadığı, işgalin ilk haftasından itibaren anlaşıldı.
Ukrayna, savaş öncesinde ve sırasında Batı’nın sevk ettiği çok miktarda gelişmiş silah sayesinde Rus kuvvetlerinin ilerlemesini yavaşlatmayı ve ağır kayıplar verdirmeyi başardı.
Batı medyasının yayınladığı haberlere göre Batılı ülkeler Ukrayna’ya 17 binden fazla tanksavar füzesi, 2 binden fazla uçaksavar füzesi ve çeşitli silahlar gönderdi.
Buna ek olarak Ukrayna, Türkiye’den ve diğer kaynaklardan silahlı insansız hava araçları satın aldı.
Hiç kimse Ukrayna’nın Rus ordusunu yenebileceğine inanmıyor.
Bununla birlikte Batı’nın büyük askeri desteği, Moskova için savaşın maliyetinin artırması ve Rus kuvvetleri Ukrayna’da daha uzun süre kaldıkça acımasız bir yıpratma savaşına dönüşmesi anlamına geliyor.
Nitekim ABD Başkanı Joe Biden ile İngiltere Başbakanı Boris Johnson daha önce “uzun bir savaş” olasılığını dillendirmişlerdi.
Ancak bu savaşın karmaşıklığı, küresel ekonomiye ve güvenliğe etkileri nedeniyle bu senaryo sadece Rusya değil, tüm dünya için maliyetlidir.
Rusya’yı yoracak, Putin’i zayıflatacak bir yıpratma savaşı senaryosunu uygulamayı düşünenler olabilir. Ancak böyle bir durum yüksek riskler taşıyor.
Çünkü Putin üzerindeki baskı yoğunlaşırsa savaşı daha da tırmandırabilir ve o zaman da nükleer savaşa dönüşebilecek bir dünya savaşı riski büyüyebilir.
Editör Notu: İSVEÇ MODELİ NEDİR?
İsveç modeli,19. yüzyılın başlarından itibaren uygulanan silahlı çatışmalardaki tarafsızlık politikasını ifade ediyor. Daimi tarafsızlık statüsüne sahip İsveç, tarafsızlık politikası gereğince, silahlı çatışmalara katılım sağlamıyor.
Ancak Rusya Ukrayna krizinde İsveç ilk kez yaptırım uygulama kararı aldı. Ukrayna’ya hafif silahlar ve tanksavarlar gönderildi, Avrupa Birliği’nin (AB) diğer üyeleri gibi Rusya’ya hava sahasını kapattı.
Kaynak: Independent
