Son dönemlere Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliği sürekli gündemde tutuluyor. İki ülke de ittifakın içerisine dahil olmak isterken, NATO ise sürecin zaman içerisinde gerçekleşeceğini vurguluyor. Peki, geçtiğimiz günlerde gerçekleşen zirve sonrası NATO’nun Brüksel Bildirisi’nde Ukrayna ve Gürcistan hakkında hangi ifadelere yer verildi? Yakın bir zamanda Gürcistan’ın NATO üyeliği mümkün mü? NATO Ukrayna ve Gürcistan üzerinden neyi planlıyor?
Rusya ile NATO arasında özellikle Karadeniz ve Karadeniz’e kıyıdaş olan ülkelerde yaşanan rekabet her geçen gün artıyor. Ukrayna’nın doğusunda yer alan Donbass’ta geçtiğimiz aylarda yaşanan askeri gerilimin ardından bölgede sular ısındı. NATO ve Rusya karşılıklı hamlelerde bulunarak bölgede hakimiyeti sağlamaya çalışıyor. Özellikle NATO’nun Karadeniz üzerindeki faaliyetleri son dönemlerde artmış bulunuyor.
Karadeniz uzun yıllardır Rusya ile NATO arasında etkin bir mücadele alanı. Ancak Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ve Sivastopol’ü ilhakı ile başlayan süreç, iki taraf arasındaki mücadeleyi artırdı. Donbass’ta yaşanan olaylar ise iki taraf arasındaki gerilimi oldukça yüksek seviyelere çıkardı.
Rus yayılmacılığını kendi güvenliği açısından en büyük tehlike olarak gören NATO, Karadeniz’e kıyıdaş olan ülkeler üzerinden Rusya’yı çevrelemek istiyor. NATO’nun özellikle son dönemlerde Karadeniz’e savaş gemileri göndermesi, Donbass olaylarında Ukrayna’ya askeri olarak yardım etmesi, Gürcistan ve Ukrayna’nın üyeliğini sürekli gündemde tutması Rusya tarafından dikkatle takip ediliyor. Karadeniz’in bir NATO gölü haline dönüşmesini istemeyen Rusya ise Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO üyeliğini engellemeye çalışıyor.
Geçtiğimiz günlerde gerçekleşen NATO Zirvesi’nde Ukrayna’nın ve Gürcistan’ın NATO üyelikleri konuları da ele alındı. NATO Zirvesi’nin ardından tüm müttefik ülkeler tarafından onaylanan Brüksel Bildirisi, önümüzdeki dönem için önemli işaretler veriyor. Brüksel Bildirisi’nin 14. maddesinde, Rusya’nın Kırım’ı ilhakının hiçbir şekilde tanınmayacağı vurgulanıyor. Aynı zamanda 14. maddede Rusya’nın Kırım’ı ilhakı “Geçici işgal” şeklinde nitelendiriliyor.
Bildirinin 69. maddesinde ise Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği hedefi tekrarlanıyor ve Ukrayna ile NATO müttefikleri arasında askeri iş birliği ve kapasitenin geliştirilmesi gerektiği vurgulanıyor. Ukrayna’nın da son zamanlarda yaptığı açıklamalar göz önünde bulundurulduğunda; NATO’ya üye olmak istediği biliniyor. Özellikle Donbass olayları sonrası Ukraynalı yetkililerden NATO üyeliği konusunda oldukça fazla açıklama geldi. Bazı Ukraynalı yetkililer, NATO’ya üye yapılmamaları halinde yeniden nükleer silah üretebileceklerini dile getirdi.
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy de yapmış olduğu açıklamalarda, NATO’ya üye olmak istediklerini vurguluyor. Kırım’ın işgali ile başlayan ve en son Donbass olayları ile devam eden süreçte Rusya ile askeri gerilimler yaşayan Ukrayna, NATO üyeliği ile kendi güvenliğini sağlamak istiyor. NATO müttefiklerinden herhangi birine gerçekleştirilen saldırının tüm üyelere yapılmış gibi sayılması, Ukrayna’nın Rusya karşısında en önemli kozu olacak. Her ne kadar Ukrayna ve NATO’dan üyelik konusunda açıklamalar gelse de; somut bir adım atılamıyor.
Geçtiğimiz günlerde konuşan ABD Başkanı Joe Biden, Ukrayna’nın NATO üyeliğinin henüz söz konusu olmadığını dile getirmişti. Biden, NATO üyeliği için Ukrayna’nın yapması gereken birçok işin olduğunu belirtmişti. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de benzer açıklamalarda bulunarak, Ukrayna’nın NATO üyeliğinin kısa vadede gerçekleşmeyeceğini ifade etmişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın ittifakın içerisine dahil olması halinde NATO füzelerinin, 15 dakika içerisinde Moskova’ya ulaşacağını belirtmişti. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise Ukrayna’nın NATO üyeliğinin kırmızı çizgileri olduğunu ve yaşanan gelişmeleri yakından takip ettiklerini söylemişti.
Brüksel Bildirisi’nde Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği hedefi tekrarlansa da; ABD, NATO ve Rusya’dan gelen açıklamalar, bu üyeliğin yakın bir zamanda gerçekleşmeyeceğini gözler önüne seriyor. Ukrayna’nın NATO’ya üyeliği çok ciddi askeri çatışma risklerini de beraberinde getiriyor. Bulgaristan ve Romanya gibi ülkelerin NATO üyeliğinin önüne geçemeyen Rusya, Ukrayna’nın NATO üyeliğine şiddetle karşı çıkıyor.
BRÜKSEL BİLDİRİSİ: “GÜRCİSTAN ÜYE YAPILACAK”
14 Haziran’da gerçekleştirilen NATO Zirvesi’nin ardından yayınlanan Brüksel Bildirisi’nde Ukrayna’nın ittifaka üyeliği hedefi tekrarlanırken, daha sonrasında ABD Başkanı Biden ve NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’ten üyeliğin henüz söz konusu olmadığı yönünde açıklamalar gelmişti.
Brüksel Bildirisi’nde Ukrayna ile birlikte Gürcistan’ın da ittifaka üyeliği konusu yer aldı. Bildirinin 68. maddesinde Gürcistan’ın NATO’ya üye yapılacağı belirtildi. Bununla birlikte, Karadeniz’in güvenliği için Gürcistan ile daha yakın çalışılacağı ve 2022 yılında NATO ile Gürcistan arasında tatbikatların yapılacağı kaydedildi.
Brüksel Bildirisi’nin 14. maddesinde ise, Rusya’nın, Gürcistan’ın Abhazya ve Güney Osetya bölgelerini bağımsız devlet olarak tanınmasına dikkat çekildi. Bildiride, bu durumun tersine çevrilmesi gerektiğinin altı çizildi.
Geçtiğimiz Nisan ayında açıklamalarda bulunan Gürcistan Başbakanı İrakli Garibaşvili, ülkesinin NATO’ya tam üye olmasının zamanı geldiğini dile getirmişti. Garibaşvili, “İttifakın Karadeniz bölgesine doğru genişlemesinin Avrupa ile dünya güvenliği için bir şart olduğuna ve NATO’nun Gürcistan’a, Gürcistan’ın da NATO’ya ihtiyacı olduğuna en içten inanıyoruz” ifadelerini kullanmıştı.
Gürcistan’ın NATO üyeliği konusu 2018 yılındaki Brüksel Bildirisi’nde de gündeme gelmiş ve Rusya Başbakanı Medyedev, “NATO, Rusya’yı iyice kuşatıyor; eğer Gürcistan NATO üyesi olursa, vahim bir çatışmayı da kışkırtacaktır” şeklinde tepki göstermişti.
Gürcistan’ı kendi arka bahçesi olarak gören Rusya, her geçen gün gelişmekte olan NATO-Gürcistan ilişkilerinden büyük endişe duyuyor. ABD ve Gürcistan arasında artan güvenlik iş birliği ve Gürcistan–NATO ilişkilerinin geçmişe kıyasla çok iyi bir konumda olması, Rusya’nın Gürcistan’daki faaliyetlerine ağırlık vermesine neden oluyor.
Karadeniz’de Bulgaristan ve Romanya gibi ülkelerin NATO’ya üyeliğinin önüne geçemeyen Rusya, Ukrayna ve Gürcistan’ın üyeliğine şiddetle karşı çıkıyor. Özellikle Gürcistan’ın içinde bulunduğu coğrafi konum, NATO’ya üyeliği önünde büyük bir engel oluşturuyor. Karadeniz’e kıyıdaş ve Rusya’ya komşu olan Gürcistan, Rusya’nın Kafkaslar üzerindeki faaliyetleri açısından oldukça önemli bir konumda bulunuyor. Kafkasları arka bahçesi olarak gören Rusya, ABD ve NATO’nun bölgede askeri faaliyetlerde bulunmasını istemiyor.
NATO, Gürcistan’a uzun yıllar önce verdiği tam üyelik sözünü nihayet yerine getirmeyi hedefliyor. Ancak Rusya’nın bu duruma nasıl bir tepki vereceğini kestiremeyen NATO, Asya blokunu da istediği gibi şekillendiremiyor. 2018 ve 2021 yılında Brüksel Bildirisi’nde Ukrayna ve Gürcistan’ın tam üyeliğine vurgu yapan NATO, somut bir adım atmıyor ve bu ülkeleri oyalamaya devam ediyor.
Önümüzdeki dönem içerisinde Rusya ve NATO’nun; Gürcistan ve Ukrayna gibi ülkelerin üyeliği konusunda sık sık karşı karşıya gelmesi bekleniyor. Her ne kadar NATO tam üyelik konusunda söz verse de; Ukrayna ve Gürcistan’ın yakın bir zamanda NATO’ya üye olması beklenmiyor.
