Son dönemde Afrika’nın ekonomik olarak büyümesi, kıtayı süper güçler için rekabet alanı haline getirmiş durumda. Rusya ve Çin Afrika’ya ekonomik olarak yatırımlarına hız verirken, ABD rakiplerine karşılık vermeye çalışıyor. Peki, ABD Afrika’da neler yapıyor? ABD, Rusya ve Çin ile hangi alanlarda rekabet ediyor?
Afrika’da birtakım yer altı ve yer üstü kaynakların keşfedilmesinin ardından ABD’nin kıtaya olan ilgisi arttı. Söz konusu keşiflerin ardından ABD’nin kıta ile olan ilişkileri gelişirken, varlığı da her geçen gün artmaya başladı.
Çin ve Rusya’nın kıtaya büyük ilgi göstermesi, bölgedeki yatırımlarına ağırlık vermesi ve birçok alanda yeni pazarlar keşfetmesi üzerine ABD de Afrika’ya olan yatırımlarına hız verdi. İlk defa 2014 yılında ABD-Afrika Liderler Zirvesi düzenlendi. Bu zirveye; Zimbabve, Sudan, Eritre ve Orta Afrika ülkeleri dışında kalan 50’den fazla Afrika ülkesi katılım gösterdi.
ABD, Afrika Boynuzu olarak isimlendirilen Somali, Etiyopya ve Cibuti gibi ülkelerle olan ilişkilerini oldukça önemsiyor. Bu bölgeye stratejik açıdan yaklaşan ABD, askeri üsleri ile Doğu Afrika üzerindeki etkinliğini artırmayı amaçlıyor.
Etiyopya ile siyasi, ekonomik ve askeri olarak iyi ilişkilere sahip olan ABD, Ogedean bölgesinde zengin petrol ve doğalgaz rezervlerinin keşfedilmesi ile birlikte ilişkilerini daha da ileri bir boyuta taşıdı.
Eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde alınan Tel Aviv Büyükelçiliğini Kudüs’e taşıma kararı, birçok Afrika ülkesinden tepki gördü. BM’de oylanan Kudüs tasarısında Güney Sudan, Uganda, Ruanda, Ekvator Ginesi ve Kamerun gibi ülkeler çekimser oy kullanırken, Afrika ülkelerinin çoğunluğu Kudüs tasarısına destekte bulundu. BM’deki oylamada verdiği ret oyu ile ABD’nin Kudüs kararına destek veren tek Afrika ülkesi ise Togo oldu.
ABD’nin Afrika’da ilişkilerinin gergin ve sert seyrettiği ülkelerin başında Sudan geliyor. 1967 yılında yaşanan Arap-İsrail savaşının ardından Sudan, ABD ile olan diplomatik ilişkilerini kesme kararı almıştı. ABD, Sudan’ı sürekli olarak teröre destek vermekle suçluyor. 1993’te Sudan’ı “Terörizmi destekleyen ülkeler” listesine alan ABD, 1997 ile 2007 yılları arasında ülkeye birtakım yaptırımlar uyguladı.
Yapılan bazı araştırmalar, Afrikalıların ABD’ye olan güvenlerinin her geçen gün azaldığını gözler önüne seriyor. Özellikle Kenya, Güney Afrika, Nijerya ve Gana gibi ülkelerde ABD’ye olumlu yaklaşan insanların sayısının azalışta olduğu görülüyor.
ABD, kıtadan ham petrol, kereste, pamuk, elmas, kahve çekirdeği ve tütün gibi ürünler ithal ediyor. Bunun yanında ise askeri mühimmat, gıda ürünleri, otomobil ve sanayi alanında çeşitli ürünleri Afrika ülkelerine ihraç ediyor. Nijerya ve Cezayir gibi ülkeler, ABD’ye ham petrol ihraç ederek ticari ilişkilerini geliştiriyor.
ABD, Afrika’daki yoksul ülkelere daha çok gıda ürünleri ihraç ederken, zengin ülkelere ise otomobil satıyor. Ayrıca ABD’nin kıtaya ihraç ettiği ürünlerin başında ise askeri mühimmatlar geliyor.
ABD’NİN AFRİKA’DAKİ ASKERİ VARLIĞI
ABD’nin, 54 Afrika ülkesinin 50’sinde askeri personeli bulunuyor. Ayrıca ABD, Afrika kıtasındaki askeri varlığını Birleşik Devlet Afrika Komutanlığı (AFRICOM) bünyesinde birleştirdiğini duyurmuştu. Somali, Libya, Kenya, Nijer, Kamerun, Uganda, Güney Sudan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mısır ve Cibuti gibi ülkelerdeki ABD askeri varlığı oldukça dikkat çekiyor.
ABD’nin en çok askeri personeli Cibuti’de bulunuyor. Cibuti’nin stratejik konumu Rusya ve Çin için olduğu gibi ABD için de oldukça önemli durumda. Ülkede yaklaşık 4 bin askeri bulunan ABD’nin, ayrıca askeri üsleri de bölgedeki etkinliğini korumasını sağlıyor. Orta Doğu petrolünün bir kısmı Kızıldeniz üzerinden taşınırken, ABD’nin Cibuti’deki askeri üssü, kendisinin bölgedeki en önemli varlığı.
Tüm bunlarla birlikte ABD; terör örgütleri ile mücadele amacıyla birtakım Afrika ülkelerine askeri personel gönderiyor. Boko Haram ile mücadele kapsamında Nijer’de 800, Kamerun’da 300, Libya ve Mısır’da ise 700 ABD askeri konuşlandırılmış durumda.
ABD aynı zamanda Afrika ülkeleri ile birtakım ikili anlaşmalar imzalayarak bölgedeki gücünü artırmaya çalışıyor. Askeri ve ekonomik alanlarda yapılan ikili anlaşmalar, ABD’ye bölgede önemli bir alan açıyor. Bu ikili anlaşmalar kapsamında, Afrika ülkelerinin birçoğunda havaalanlarını ABD’li askerler kullanıyor. Ayrıca ABD askerleri, bölgedeki askeri üsleri de serbestçe kullanarak, bölgede faaliyetlerine devam ediyor.
Afrika’daki güç ve varlık mücadelesi devam ederken, ABD’nin önümüzdeki dönemde özellikle Çin ve Rusya ile büyük bir mücadele içerisine girmesi bekleniyor. Özellikle birçok ülkenin askeri üssünün bulunduğu Cibuti, ABD ve Çin açısından çok kritik. İki ülkenin bu bölgede karşı karşıya gelebileceği ve bir soğuk savaş yaşayabileceği öne sürülüyor. Çin’in her geçen gün artan faaliyetleri, bölgede altyapı ve ulaşım çalışmalarına hız vermesi, yeni ticaret yolları oluşturması ABD’nin Afrika’da geri planda kalmasına neden oluyor.
Doğu Akdeniz’de yaşanan gelişmeler ise Kuzey Afrika’daki Rusya-ABD rekabetini kızıştırıyor. Libya ve Mısır gibi ülkelerde iki ülke de farklı stratejiler uygulayarak, Doğu Akdeniz’de keşfedilen petrol ve doğalgaz yataklarından pay almayı hedefliyor. Önümüzdeki dönemde Afrika’daki ABD-Çin ve ABD-Rusya rekabetinin ileri boyutlara taşınması öngörülüyor.
