Atlantic Council Analiz: “Türkiye-Ukrayna ilişkileri bölgenin dengesini şekillendiren kritik bir faktör”

Ukrayna, derinleşen stratejik ortaklığının altını çizen bir ziyaret için Şubat ayı başlarında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı Kiev’de ağırladı.

Atlantic Council’de yayımlanan analiz M5 tarafından çevrilmiştir.

Erdoğan’ın Ukrayna başkentinde geçirdiği süre oldukça verimli geçti ve iki ülkeden yetkililer, uzun zamandır beklenen bir serbest ticaret anlaşması ve iki ülke arasında askeri ortak üretimin yolunu açan bir dizi anlaşma imzaladılar. 

Türkiye ve Ukrayna arasında imzalanan serbest ticaret anlaşması birkaç yıldır müzakere ediliyordu. Sonunda imzalanan anlaşmanın, halihazırda genişleyen bir ekonomik ortaklığa ek bir destek sağlaması bekleniyor.

Türkiye, 2021’in ilk dokuz ayında Ukrayna ile neredeyse %50 artan ve 5 milyar dolara ulaşan ikili ticaret ile son on yılda Ukrayna’nın en kritik kilit iş ortaklarından birisi haline geldi. Türk ve Ukrayna Cumhurbaşkanları önümüzdeki birkaç yıl içinde ticaret hacminin 10 milyar doların üzerine çıkacağına dair umutlarını dile getirdiler.

Ukrayna ve Türkiye arasındaki güçlenen ilişki, ekonomik işbirliğinin çok ötesine geçiyor. Kiev ve Ankara’nın savunma sektöründe işbirliğini artırması ve Türkiye’nin Ağustos 2021 Kırım Platformu zirvesi gibi Ukrayna’nın diplomatik girişimlerinde önemli bir rol oynamasıyla ilişkiler her iki ülke için de stratejik olarak daha önemli hale geldi.

Rusya’nın Kırım’ı işgali,  yüzyıllarca Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olan yarımada nedeniyle Türkiye’den güçlü bir tepki aldı. Bugünün Türkiye’si aynı zamanda milyonlarca güçlü Kırım Tatar topluluğuna da ev sahipliği yapıyor. Bu, Ukraynalı ve Türk liderlerin Rus işgali altındaki Kırım’daki, Kırım Tatar nüfusuna yönelik yaygın insan hakları ihlallerini kınamada ortak bir zemin bulmasını sağladı.

Aynı zamanda Türkiye, Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne verdiği desteği Rusya’yı yabancılaştırmaktan kaçınma ihtiyacı ile dengelemeye çalıştı. Son Kiev ziyareti sırasında Erdoğan, 2015 Minsk Anlaşmalarının önemini yineleyerek Kremlin’in popüler konuşmalarını yineledi ve aynı zamanda arabuluculuk üstlenmeyi ve Rusya ile Ukrayna arasında yeni bir barış görüşmelerine ev sahipliği yapmayı teklif etti.

Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile iki ülkeyi birbirine bağlayan güçlü bağları ve ortak zemini yansıtan karmaşık ama yapıcı bir kişisel ilişkisi olduğuna inanılıyor. Türkiye, enerji ihtiyacı için büyük ölçüde Rus gazına bağımlıyken ayrıca Rusya, Türkiye’nin ekonomik açıdan önemli turizm endüstrisinin bir numaralı müşterileri arasında yer alıyor.

Türkiye ve Rusya aynı zamanda son yıllarda Suriye ve Libya’dan Güney Kafkasya’ya kadar uzanan çatışma bölgelerinde kendilerini sıklıkla karşıt taraflarda bulan jeopolitik rakiplerdir. Bazı gözlemciler, Ukrayna’nın şu anda Moskova ile Ankara arasındaki bölgesel nüfuz mücadelesinde şimdiye kadarki en sert çekişmeli savaş alanı olma potansiyeline sahip olduğuna inanıyor.

Türkiye ve Ukrayna arasında Şubat ayı başlarında imzalanan savunma sektörü işbirliği anlaşması, yoğunlaştırılmış bir güvenlik ortaklığının son adımıdır. 2014’ten bu yana Türk savunma şirketleri, Ukrayna ordusunun modernizasyonunda giderek daha önemli bir rol oynamaya başlarken, Ukrayna, Türk ortaklarına ülkenin gelişmiş havacılık endüstrisi de dahil olmak üzere önemli savunma sektörü bilgi birikimine erişim sağladı.

Bu işbirliğinin açık ara en dikkat çekici yönü, Ukrayna’nın Türkiye’nin rağbet gören Bayraktar TB2 muharebe dronlarından 20’ye yakınını satın alması oldu.

Kiev, Ekim 2021’de Rus işgali altındaki doğu Ukrayna’da bir topçu mevzisini yok etmek için Türk insansız hava araçlarını kullandı ve bu olay, uluslararası medyada dönüm noktası niteliğinde görüldü. Türk TB2’ler bir “oyun değiştirici” olarak geniş bir şekilde rapor edildi.

Ukrayna’nın Türk insansız hava araçlarını başarılı bir şekilde savaşta kullanması, Moskova tarafından protesto edildi ve bu insansız hava araçlarının varlığının bölgeyi istikrarsızlaştırma riski taşıdığı yönündeki suçlamalara yol açtı. 

Yeni bir Ukrayna üretim tesisinde inşa edilecek çok sayıda Türk insansız hava aracıyla, Kremlin’in Ukrayna’nın gelişmiş hava yetenekleri fikrine alışması gerekecek gibi görünüyor. 

Kiev’deki son imza töreninin ardından konuşan Ukrayna Devlet Başkanı Viladimir Zelensky, Ukrayna’da insansız hava araçları üretmeye başlama anlaşmasını memnuniyetle karşıladı. Zelensky; “Bunlar yeni teknolojiler Ukrayna’nın kendini savunma yeteneğindeki artışı ortaya koyuyor” yorumunu yaptı.

Türkiye’nin Rusya ile ekonomik ve enerji sektörü bağları, Ankara’nın Kiev’e verdiği desteğin ne kadar ileri gidebileceğinin sınırları olduğu anlamına geliyor. Bununla birlikte gelişen Türkiye-Ukrayna ilişkisi,  Karadeniz bölgesinde hızla gelişen jeopolitik dengeyi şekillendiren kritik bir faktördür.

Kaynak: M5