Türkiye’nin İlk Milli Hava Savunma Sistemleri: ATILGAN ve ZIPKIN KMS
1960’ların sonlarına doğru hizmete girmeye başlayan MANPADS’ler (Man Portabale Air Defence System / Taşınabilir Hava Savunma Sistemi) günümüzde de ordular ve çatışma bölgelerindeki unsurlar tarafından kullanılmakta.
Lakin bir insanın omuzuna alarak kullanması, herhangi bir radar ağına sahip olmaması ve uçak, helikopter ve İHA’lar gibi hava tehditlerinin günden günü gelişmesi sebebiyle bu füzeler, çeşitli sensörler ile desteklenerek kaide üstüne oturtuldu. Türkiye, kaideye monteli MANPADS’ler üzerine ilk çalışmaları yapan ilk ülkelerden biri.
STINGER Ortak Üretim Projesi’nin Türkiye’deki katılımcılarından biri olan ASELSAN, 1989’da FIM-92 STINGER füzelerinin çok daha etkin kullanılmasına olanak sağlayacak bir sistem geliştirilmesi için çalışmalara başladı. IDEF-95’de ASELSAN, ilk kavramsal tasarım prototipini ortaya çıkardı. TSK ve Savunma Sanayii Başkanlığı (o zamanlarda müsteşarlığı) yetkililerince oldukça beğenilen sistemin olgunlaştrılması istendi ve 1999 yılında test atışlarını başarıyla tamamlanmış hazır bir Kaideye Monteli Stinger üretildi.
2001’de seri üretim sözleşmesi imzalanan araçlardan paletli araç üstüne konulan ATILGAN, tekerlekli araç üzerine inşa edilende ZIPKIN ismini aldı.
ATILGAN ile başlayalım.
İlki 2004 yılında Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na teslim edilen ATILGAN, M113A2T2 paletli zırhlı aracına entegre edilmiş ve üzerinde sekiz FIM-92 STINGER füzesi bulunan KMS kulesinden oluşuyor. M113A2T2’ler Kayseri
2’nci Ana Bakım Merkez Komutanlığı tarafından modernize edilmiş ürünler. Üç kişiden oluşan araçta M19 kızılötesi görüş sistemi ile desteklenen araç sürücüsü sol önde oturuyor. Sürücünün sağında motor, motorun arkasında komutan bulunuyor. Nişancı ise kulenin hemen altında yer alıyor.
Aracın kulesinde ise ASIR termal kamera ve TV kamerasını içeren elektro optik sensör, 2X4 şeklinde füze fırlatma lançeri ve 12,7 mm M2HB makineli tüfek bulunuyor. Bilgisayar denetiminde olan makinalı tüfek uzaktan kontrol edilebiliyor. Makinelı tüfek kule üzerinde elektro optik sistemler ile dip dipe duruyor olsa da atış anında yaydığı titreşim ve şok etkisi son derece kısıtlı.
KMS kulesinde gelişmiş hedef takip algoritması mevcut. Bu sayede hedef bulut arkasına geçse dahi hedefin hız ve yön bilgileri kullanılarak takibine başarıyla devam edilebiliyor. Halihazırda STINGER füzelerini ateşleyen kule, istenirse IGLA-1 ve MISTRAL QW-2 gibi MANPADS’leri de ateşleyebilmekte. Milli MANPADS SUNGUR’un bu kuleden ateşlenebilmesi füze ve kule özelliklerinin farklı olması sebebiyle pek mümkün görünmüyor. Kuledeki STINGER füzeleri istenilirse kolayca kuleden çıkartılıp personel tarafında ateşlenebilmekte.
Çok kısa reaksiyon süresi ile yüksek isabet yeteneğinin yanı sıra gece ve kötü hava şartlarında tespit, teşhis ve taarruz kabiliyetli sistemin tüm fonksiyonları, kablolu bir sistem sayesinde 50 metre uzaktan da gerçekleştirilebiliyor.
Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın envanterinde 70 adet ATILGAN bulunmakta.
KMS projesinin diğer aracı ZIPKIN.
ATILGAN paletli araç üzerine inşa edilmişken ZIPKIN, OTOKAR tarafından lisans altında üretilen Land Rover Defender 130 tekerlekli araçları üzerinde inşa edildi. ATILGAN’da üç personel görev alırken ZIPKIN’da iki personel görev alıyor. Biri araç sürücüsü diğeri onun yanında oturan nişancı.
Kullandıkları füzeler, elektro optik sensörler ve algoritmaları aynı olan ATILGAN ve ZIPKIN taşıdıkları füze sayısında ayrışıyor. ATILGAN, 2X4 şeklinde sekiz füze taşıyabilirken ZIPKIN, 2X2 şeklinde dört füze taşıyor.
Araçların son olarak servo denetleçleri de farklı. ATILGAN’da kullanılan servo, ZIPKIN’dakinden farklı olarak beş
eksenli cayro ile destekli. HERKÜL-1D isimli servo denetleç, ASELSAN’ın bugün pek çok ürününde kullanılan servo denetleç ailesinin önü de açtı.
ZIPKIN kulesinin ihracı da gerçekleştirildi. Bu kapsamda kule, Hollanda’nın belirlediği taktik ihtiyaçlara göre optimize edilerek Fennek zırhlı araçlarına entegre edildi ve bu ülkeye 2006’da teslim edildi. Hollanda’nın kulesinde makinelı tefek bulunmuyor. Artı bir özellik olarak Hollanda araçlarında gömülü bir simülatör bulunuyor ve ayrı bir sisteme ihtiyaç duyulmadan eğitimler gerçekleştirilebiliyor.
Hollanda 18 adet Fennek SWP’yi envanterine almışken Türkiye, 35’i Kara, 32’si Hava ve 21’i Deniz Kuvvetleri
Komutanlığı için olmak üzere toplam 88 adet ZIPKIN’ı envanterine dâhil etti.
Son olarak araçlarda kullanılan füzeye bakalım.
Hem ATILGAN hem de ZIPKIN’da FIM-92C STINGER füzesi mevcut. Bu füze, 4.8 km menzile ve 3.8 km irtifaya sahip. Kızılötesi Arayıcı(IR) güdüme sahip füze 1 kg yüksek infilaklı harp başlığı taşıyor. Füze azami 2.2 Mach sürate ulaşabilmekte. Füze’nin değerleri araçların hava savunma kapasitesini de göstermekte.
Hem ATILGAN hem de ZIPKIN Hava Savunma Erken İkaz Ağı’na (HERİKKS) entegre. Bu sayede sistemler sadece kendi elektro optik sensörü ile değil diğer radarlardan gelen bilgiler ile de hedeflerini sabit veya hareket halinde vurabiliyor.
ASELSAN ürünleri geliştirmeye de devam ediyor. Mod 5/S seviyesindeki milli IFF (Dost Düşman Tanıma Sistemi) Kısa/Orta Menzilli Sorgulayıcı Cihazlarının ATILGAN ve ZIPKIN’lara entegrasyonu geçen sene başarıyla tamamlandı.
Füzeleri milli olmasa da tasarımları ve diğer pek çok sensörü milli olduğu için ATILGAN ve ZIPKIN, Türkiye’nin ilk milli hava savunma sistemleri olma ünvanına sahip.
