Örneklerle Modern Savaşta Boğaz ve Kanalların Önemi
23 Mart 2021’de Süveyş Kanalı’nın güney kesiminde Panama bayrağını taşıyan ve bir Japon şirketine ait 400 metrelik Ever Given konteyner gemisi karaya oturdu.
Bu kaza nedeniyle gemilerin her iki yönde hareketi tamamen engellendi. Aslında, dünya deniz trafiğinde büyük rol oynayan stratejik öneme sahip Süveyş Kanalı’nı yalnızca bir konteyner gemisi kapatmayı başardı. Bu gelişme kanal ve geçişlerin önemini bir kez daha dünyanın gündemine getirdi.
Süveyş Kanalı Nasıl Engellendi
1869’da inşa edilen Süveyş Kanalı’nın bir buçuk asırda sadece iki kez seyrüsefer için tamamen engellendiğini hatırlayın. 1956’da, o zamanki Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır, daha önce etkin bir şekilde İngiliz kontrolü altında olan Süveyş Kanalı’nı kamulaştırmaya karar verdi. Nasır’ın eylemlerine yanıt olarak İngiliz, Fransız ve İsrail güçleri savaşmaya başladı. Mısır tarafı, kanal boyunca trafiği tamamen kapatan 47 gemiyi batırdı.
Daha da etkileyici olanı, 1967-1975’te Süveyş Kanalı’nın kapatılmasıydı. Arap-İsrail savaşlarının doruğunda, kanalın kapatılması nedeniyle gemilerin Süveyş Kanalı boyunca hareket etmesi imkansız hale geldi. Kanalın uzun vadede kapanması Mısır’a muazzam bir ekonomik zarara yol açtı, ancak dünya ekonomisi en önemli deniz taşımacılığı arterlerinden birinin felç olmasından daha da önemli ölçüde etkilendi.
Modern Savaşta Kanal ve Boğazları Kapatmanın İki Ana Hedefi
Askeri tarihe dönersek, önceleri boğaz ve kanalların ablukalarının ve kapatılmasının oldukça sık kullanıldığını göreceğiz. Örneğin, 1915-1917’de Rus savaş gemileri, oldukça etkili bir önlem olduğu ortaya çıkan Boğaz’ı engelledi. Karadeniz’de tek bir düşman gemisi görünmedi. Rusya böylelikle Karadeniz kıyılarını düşmanın olası saldırılarından korudu.
Modern savaşlarda, kanalların ve boğazların kapatılması iki ana amaca hizmet edebilir. İlk hedef, belirli askeri görevleri çözmektir. Örneğin düşman donanmasının kanallarından veya boğazlarından geçişi önlemek veya ordu için yiyecek, silah, teçhizat kargoları ile nakliye yapmak. Ayrıca, Arap-İsrail savaşları sırasında Süveyş Kanalı’nda olduğu gibi, bazı durumlarda, kanallar ve boğazlar doğal savunma hatları haline gelebiliyor.
İkinci amaç, çatışma tarafına maksimum ekonomik zarar vermektir. Süveyş Kanalı İngilizler tarafından kontrol edildiğinde, Mısır tarafı onu bloke ederek İngiliz ekonomik çıkarlarına zarar verdi, ancak on yıl sonra aynı durum Mısır için de tekrarlandı. Bloomberg, Süveyş Kanalı’nın kapatılmasından sonra günlük 9,6 milyar dolar zarar bildirdi. Kanalın bir konteyner gemisi tarafından tıkanmasından kaynaklanan, eşlik edenlerle birlikte toplam kayıpların en az 200 milyar dolar olduğu tahmin edildi.
İran, Hürmüz Boğazı’nı bloke etmekle tehdit ettiğinde muhalifler üzerindeki ekonomik etkinin hedefini düşünüyordu. Analistlere göre, Hürmüz Boğazı’nı bloke etmek için büyük ölçekli eylemlere başvurmak gerekmez. Sadece birkaç büyük tankeri batırmak yeterli olacaktır. İran İslam Devrim Muhafızları Birliği (IRGC) başkanı General Mohammad Ali Caferi’nin Hürmüz Boğazı’nı ya herkesin ya da hiç kimsenin kullanmayacağı tehdidinde bulunması boşuna değildi.
Süveyş Kanalı’nın aksine, dünya petrol arzının% 40’a kadarı Hürmüz Boğazı’ndan geçmektedir ve kapatılması dünya ekonomisi için felaket sonuçlara yol açacaktır. Bu arada, İran’ın boğazdaki nakliyeyi kesintiye uğratmak için ciddi bir askeri kuvvete ihtiyacı yok.
Dünya ekonomisi için daha az önemli olan, Doğu ve Güneydoğu Asya’nın Avrupa ve Afrika ile deniz iletişiminin gerçekleştirildiği Singapur ve Malakka boğazlarıdır. Şimdi, elbette, ABD / Büyük Britanya ve Çin’in çıkarlarının muhtemel çatışma alanındalar, askeri bir çatışma durumunda, Çin kaçınılmaz olarak dikkatini boğazlara çevirecek ve üzerinde kontrol kurmaya çalışacaktır.
Boğazları ve Kanalları Kapatma Stratejisi Etkili Bir Güç Aracıdır
Bu nedenle, bazı analistlerin boğazların ve kanalların stratejik önemi konusundaki artan şüphelerine rağmen, deniz trafiğinde hala kilit bir rol oynadıkları sonucuna varabiliriz. Özellikle askeri operasyonlar döneminde önemi artmaktadır.
Örneğin; Rus gemileri için İstanbul Boğazı ve Çanakkale boğazları olmasa Rusya’nın Suriye’deki askeri varlığı tehdit altında olacak. Askeri transferlerin hava yoluyla sağlanması pahalıdır ve bazı durumlarda imkansızdır.
Doğal olarak, bu arka plana karşı kanalları veya boğazları bloke etmek bu yüzyılda bile, askeri birliklerin transferini, ikmalini ve rotasyonunu önlemenin en önemli askeri yöntemlerinden biri olmaya devam ediyor. Dahası Süveyş Kanalı’ndaki son yaşanan olayın gösterdiği gibi, bir boğazı veya kanalı kapatmak o kadar da zor değildir. Boğazlara ve kanallara sahip olan ülkeler iddialı bir güce sahiptir.
Kaynak: M5
Çeviri/Analiz: Adem KILIÇ
