Asimetrik Tehditlere Karşı İnsansız Hava ve Kara Taşıtları
Asimetrik tehditlere karşı personel kayıplarının önüne geçilebilmesi maksadıyla riskli alanlarda ve insan gücünün yetersiz kalacağı durumlarda kullanılmak üzere geliştirilen uzaktan kumandalı ve otonom sistemler günümüzde askeri açıdan kuvvet çarpanı haline gelmiştir.
Gerek jeopolitik gelişmelerin yeniden şekil verdiği dünya düzeni gerek teknolojik yenilikler devletlerin özellikle askeri konulardaki paradigmalarında önemli değişikliklere sebep olmuştur. Asimetrik tehditlere karşı personel kayıplarının önüne geçilebilmesi maksadıyla riskli alanlarda ve insan gücünün yetersiz kalacağı durumlarda kullanılmak üzere geliştirilen uzaktan kumandalı ve otonom sistemler günümüzde askeri açıdan kuvvet çarpanı haline gelmiştir. Ayrıca muharebe meydanlarında geniş bir yelpazede kullanım alanı bulmuştur.
İnsansız sistemler monoton, uzun süreli, insan fizyolojisinin yetmeyeceği zor şartlarda icra edilmektedir. Aşırı dikkat gerektiren ve operatörden uzak mesafede gerçekleştirilebilmesi istenebilecek görevlerde kullanılabilmesi sebebiyle, havada, karada ve denizde büyük ölçüde taktik avantaj sunmaktadır.
Ülkelerin insansız sistemlere olan talebi teknolojiyle paralel olarak gün geçtikçe artmaktadır. Analistlerin ortak değerlendirmelerine göre otonom ve insansız sistemlerin gelecek 10-15 yıl içerisinde en hızlı gelişme sağlayacak teknoloji alanlarından biri olacağı ifade edilmektedir. Bu teknolojinin özgün olarak üretilmemesi durumunda dışa bağımlılık ve sistemin savunma gücünde büyük oranda kayıp olacaktır. Yani insansız sistemler, sensörler ve faydalı yükler, yerli olduğu oranda etkili olmaktadır.
Ülkemizde terörle mücadelenin çoğunlukla coğrafi olarak zorlu şartların bulunduğu bölgelerde gerçekleştirilmesi sebebiyle istihbarat, keşif ve gözetleme çözümü sunan İnsansız Hava Araçları (İHA) ihtiyacı ilk aşamada öne çıkmıştır. 2004 yılından bu yana özgün İHA sistemi geliştirme çalışmaları ivme kazanmış olup geçtiğimiz süreçte mikro sınıfından, operatif sınıfına kadar birçok yerli ve özgün İHA sistemi ihtiyaç makamlarının kullanımına sunulmuştur. Söz konusu sistemler sabit karakolların emniyetinden hareketli birliklerin güvenliğinin sağlanmasına kadar birçok amaçla kullanılmaktadır. İHA’ları son dönemde silahlandırılarak yüksek değerli ve zamana hassas hedeflere karşı etkin bir silah sistemine dönüşmüştür. TSK’nın düzenlediği El-Bab ve Afrin operasyonlarında kullanılan silahlı İHA’lar harp alanında kendilerini kanıtlamıştır.
Asimetrik tehditlerin ortaya çıkması ile değişen risk ve tehdit algılamaları ışığında farklılaşan operasyonel ihtiyaçlar, İnsansız Kara Araçlarının (İKA) önemini ortaya koymaktadır. İKA’lar, gözetleme/devriye, bomba imha, ateş desteği, lojistik destek, yaralı taşıma, barikatların ortadan kaldırılması, NBC gibi kirli bölgelerde operasyon, röle, tarım, yangına müdahale vb. amaçlarla kullanılmaktadır. Çoğunluktaysa güvenlik ve askeri maksatlı kullanımı öne çıkmaktadır. İKA’lar, bomba-mayın imhası, sıcak çatışma alanlarında kullanılabilmesi nedeniyle kayıpların önüne geçmekte, birliklerin caydırıcılık gücünün korunmasına büyük katkı sağlamaktadır.
Operatör tarafından kumanda edilebilen veya otonom olarak hareket edebilen İKA’ların boyutları, ihtiyacın niteliğine göre bir insanın taşıyabileceği boyut ve ağırlıklardan bir tankın boyutlarına kadar değişebilmektedir.
Özellikle kırsal alanlarda ve şehir savaşlarında gözle görülen her şey tehdit olabileceğinden, operasyonel birlikler tarafından alınan önlemler çoğunlukla yeterli gelmemektedir. Terörist unsurlar tarafından oluşturulan barikatların yıkılması, aşılması, tuzaklanan el yapımı bombaların imhası ve mevzide bulunan terörist unsurların etkisiz hale getirilmesi maksadıyla riskli ve dar alanlarda görevlerin kayıp vermeden icra edilmesi ve tehditlerin bertaraf edilmesi için İKA’ların kullanımı önem kazanmıştır.
Ayrıca kırsal alanda operasyon yapan birliklerde mağara ve oyukların kontrolü için İKA’lar büyük bir yardımcı güç olmaktadır.
Ülkemizde İKA’lar öncelikle bomba imha amaçlı olarak üretilmeye başlanmıştır. Meskûn mahallerde ve operasyon bölgelerinde tuzaklanan el yapımı bombaların imhasına yönelik olarak tasarlanan ve üretilen söz konusu robotlar ile daha önce bomba imha uzmanları tarafından fiziksel olarak müdahale edilen bombalar artık daha güvenli bir şekilde etkisiz hale getirilmektedir.
Birçok yerli firmamız tarafından özgün olarak tasarlanan ve üretilen bomba imha robotları ihtiyaç makamlarının envanterine girmiş olup sahada etkin olarak kullanılmaktadır.
Ülkemizde son dönemde insanlı araçların insansızlaştırılarak operatör kontrollü hale getirilmesine yönelik çalışmalar hızlanmıştırç Üretilen sistemler ise ihtiyaç makamlarının kullanımına sunulmaya başlanmıştır. Buna örnek, insansız hale getirilen zırhlı iş makinaları ve zırhlı muharebe aracı Ejder Yalçın’dır. Uzaktan kumandalı zırhlı iş makineleri kullanılarak meskûn mahalde kurulan barikatlar ve siperler temizlenmektedir. Uzaktan kumandalı Ejder Yalçınla ise tehlikeli bölgelerde bulunan birliklerin hızlıca tahliyesi, söz konusu birliklere malzeme ikmali veya üzerinde bulunan silah sistemleri ile ateş desteği maksadıyla kullanılabilecektir.
Ülkemizin ihtiyaçları göz önüne alındığında İKA sistemlerine verilmesi gereken önem ortadadır. Başlayan çalışmaların hızlandırılarak tamamlanması, mevcut ve yeni ihtiyaçlara binaen yeni İKA tasarım ve üretim faaliyetlerinin başlatılması gerekmektedir.
Savunma Sanayii Başkanlığı’nın düzenlediği ilk tasarım yarışması olan ROBOİK 2017’ye küçük, orta ve tam ölçekli sistemlere yönelik Üç Boyutlu Model Tasarım ve Serbest Çizim olmak üzere iki kategoride başvuru talep edilmiştir. Yarışmaya toplamda 634 kişi ile 509 başvuru yapılmış, kriterlere uygun olan 310 başvuru değerlendirmeye alınmıştır. Söz konusu tasarımların 235’i 3 boyutlu çizim, 75’i serbest çizim kategorisindedir.
Yarışmanın jüri üyeleri Türkiye’nin alanında yetkin üniversitelerinde görevli endüstriyel tasarım öğretim görevlileri, Savunma Sanayii Başkanlığı ve diğer ilgili Kamu Kurumlarının temsilcilerinden oluşturulmuştur. Tasarımlar, yenilikçi yaklaşım, ihtiyaçlara cevap verebilme, üretim ve uygulanabilirlik, konsept detaylandırma ve görsellik kriterlerine göre değerlendirilmiştir.
Jüri tarafından yapılan değerlendirme sonucunda,
Birincilik ödülünü “Efe” isimli tasarımı ile Uğraş Akpınar,
İkincilik ödülünü “Dost” isimli tasarımı ile Çağrı Demirbaş,
Üçüncülük ödülünü “OTASAR” isimli tasarımı ile Hakan C. Yıldız kazanmıştır.
ROBOİK 2017 ödülleri, 14 Aralık 2017’de yapılan bir törenle kazananlara teslim edilmiş, finale kalan 17 tasarımın posterleri tören alanında sergilenmiştir. Yarışma öncesinde düzenlenen “İnsansız ve Akıllı Sistemler Çalıştayı”nda savunma sanayii firmalarının bu alanda yaptıkları çalışmalar ve gelecek vizyonları firma yetkilileri tarafından katılımcılar ile paylaşılmıştır.
ROBOİK 2017 yarışmasının büyük ilgi görmesi ve katılım sayısının yüksek olması sebebiyle amacına ulaştığı değerlendirilmektedir. Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından düzenlenmesi planlanan benzer türdeki yarışmaların ilki olan ROBOİK, 2018 yılında da tekrarlanacaktır. “İnsansız Kara Aracı Geliştirme Yarışması ROBOİK 2018”de Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nün operasyonel ihtiyaçları göz önünde bulundurulacaktır. Belirlenecek senaryoların uygulanması hedefiyle bireysel ve firma projelerinin ayrı ayrı değerlendirileceği 2 kategoride ve 2 aşamalı gerçekleştirilmesi planlanmıştır.
Üniversite-bireysel kategorisinde, ilk aşamada katılımcılardan basit algoritma geliştirmeleri beklenecektir. Takiben gerçekleştirilecek jüri değerlendirmesinde ikinci aşamaya katılmaya hak kazanan proje sahipleri belirlenecektir. Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından söz konusu proje sahiplerine ücretsiz olarak sağlanacak kitlere, daha gelişmiş algoritmaların entegre edilmesi yoluyla, önceden duyurulmuş görev senaryolarının test alanında icrası yapılacaktır. Firma kategorisinde, ilk aşamada katılımcıların yapacağı kavramsal tasarımlar değerlendirilecektir. Jüri tarafından ilk aşamayı geçmeye hak kazanan projeler belirlenerek Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından bu projelere ikinci aşama için belirli bir miktar maddi kaynak sağlanacaktır.
Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından sağlanacak kaynağa ilaveten, firmaların öz kaynaklarını kullanarak üretmeleri beklenen küçük ölçekli prototip ile yarışmanın başında duyurulmuş olan muhtelif görev senaryolarının test alanında denemesi yapılacaktır. ROBOİK 2017 yarışmasında ilk 17 dereceye giren katılımcıların ise talepleri olması halinde, ROBOİK 2018 ikinci aşamaya ön elemeye girmeden katılmaları imkânı sağlanması planlanmaktadır.
