Vekalet savaşlarının Sovyet izi: 23 MM ZU 23 uçaksavar

Bu yazımızdan itibaren, fırsat buldukça, günümüzde yaygın biçimde sürmekte olan vekalet savaşlarının temel silahları haline gelmiş eski Sovyet Sistemi silahlarını ve bunlarda kullanılan çeşitli mühimmatların özelliklerini tanıtmaya çalışacağız.

Sosyal medyada paylaşılan Libya, Suriye v.b. gibi bölgelerdeki çatışmalarla ilgili videolarda çok sık karşılaşıldığı için, Zu-23-2, Zu-23-4 (Şilka) silahlarının ve bunların mühimmatların tanıtılmasına öncelik verdik.

ZU-23-2 UÇAKSAVAR SİLAHI:

a) Tarihçe:

Bu silahın öyküsü, Füze ve Topçu Birlikleri Genel Müdürlüğü’nün 1954 yılında Tula’daki tasarım bürosunu, yeni bir silah geliştirmekle görevlendirmesiyle başladı; yeni tasarı 14,5 mm ve 37 mm uçaksavar silahlarının yerini alacaktı. 14,5 mm silahının gücü, yeni geliştirilen uçaklar karşısında yetersiz kalıyordu. Ayrıca mermi çekirdekleri, -o günkü- çağdaş bir uçağı düşürmeye yetecek yüksek patlayıcı maddeyi alamayacak kadar küçüktü. Elle yönetilen 37 mm M1939 uçaksavar silahı hem çok hantal, hem de atış hızı, (pervaneli uçaklara göre) daha hızlı uçan uçaklar karşısında çok yavaş kalıyordu.

Bu tasarım bürosundan Nikolay M. Afanasiev, 1950’lerin başında kendi tasarımı olan 12.7 mm uçaksavar makinalı tüfeğini, 23 mm VYa mühimmat atacak biçimde büyütmüştü. Fakat, bu silahın prototipi, uçaklarda kullanılamayacak kadar hantal bulundu ve bunun yerine 23 x 115 mm mermi kullanan bir versiyon geliştirildi (daha sonra AM-23). 1954 yılında hükümetin yeni bir uçaksavar silah istemesi üzerine, Afanasyev kendi prototipi olan 23 mm VYa uçak topunu bu amaçla kullanılmak üzere önerdi. Bu yeni uçak-savar silah 2A14 olarak adlandırıldı ve bu silahta küçük farklılıklar olmakla beraber, 23 milimetre VYa ile özdeş çelik kovanlı mühimmatla atış yapıldı. Tasarım onaylandı ve 555 Nolu fabrika (Tula) bu yeni 23 mm silahı üretmeye başladı. Bununla beraber karmaşık mekanizması nedeniyle topun geliştirmesi bir kaç yıl sürdü.

Nikolay M. Afanasiev, 1950’lerin başında kendi tasarımı olan 12.7 mm uçaksavar makineli tüfeğini, 23 mm VYa mühimmat atacak biçimde büyütmüştü. Fakat, bu silahın prototipi, uçaklarda kullanılamayacak kadar hantal bulundu ve bunun yerine 23 x 115 mm mermi kullanan bir versiyon geliştirildi

Yeni 23 milimetre silahın tek, çift ve dört namlulu olarak düzenlenmesi ve buna uygun yürüyüş takımları gerekiyordu. Bir dizi tasarımcı prototip yürüyüş takımları önerdiler. Bunlardan bazıları konvoyların korunması amacıyla, bir araç tarafından çekilirken de ateş edebiliyordu. İlk kundağı motorlu yürüyüş takımı 1958’in başlarında geliş-tirildi. Bu, A.A. Moreyn ve N.E. Çudakov tarafından tasarlandı ve bir motosiklet motoruyla tahrik ediliyordu.

Namluların yukarı aşağı ve sağa sola hareket mekanizmaları donanmanın kullandığı 25 milimetrelik uçaksa-varlardan alınmıştır. Ama bu yürüyüş takımlarının hiçbiri Füze ve Topçu Birlikleri Genel Müdürlüğü GRAU’dan onay alamadı ve çalışma 1958 yılında durduruldu.1955 yılında bazı tasarımcılar tarafın-dan tek ve çift namlulu düzenlemeler onaya sunuldu. Tek ve çift namlulu düzenlemelerin fabrika testleri 1956 yılı içinde yapıldı. Tek namlulu düzenleme ateş gücüne göre ağırlığının çok fazla olması ne-deniyle yetersiz bulundu. Çift namlulu model ise onaylandı. 1959 yılı sonbaharında ZU-14 fabrika testlerini de başarıyla geçti; sonunda kabul edildi ve 1960 yılında Zu-23 Rakip kodunu aldı. Zu-23’ün GRAU endeksi 2A-13 oldu.

Bu uçaksavar silahı büyük miktarlarda üretildi ve tüm dünyada birçok savaşa katıldı. Özellikle karadan-karaya kullanımda çok etkiliydi ve hareket kabiliyetini artırmak için araçların ve zırhlı personel taşıyıcıların üzerine monte ediliyordu. Günümüzde modernize edilmiş Zu-23M düzenlemesi kullanıl-maktadır. Bu düzenleme geliştirilmiş optik elektronik nişangah, düşey ve yatay namlu hareketi için elektrik motorlarını da taşımaktadır.

b) Genel Bilgiler:

Zu-23-2, hem 2500 metreye kadar menzildeki alçaktan uçan hedeflere, hem de 2000 metre menzil içindeki zırhlı araçlara karşı kullanılmak hem de birliklerin ve stratejik mevkilerin helikopter yada alçaktan uçan uçak-ların saldırılarına karşı savunulması amacıyla geliştirilmiştir.

Uçaksavar silahı olmakla beraber, açıktaki toplu halde bulunan canlı hedefler veya arazideki örtülü ya da açıktaki hedeflere karşı da kullanıla-bilmektedir.ZU-23-2, esas olarak, küçük bir çeki-ci üzerine monte edilmiş, iki adet 23 mm 2A14 otomatik toptan oluşmaktadır. Çekici gerektiğinde tekerlekleri yatırılarak sabit atış platformu haline gelmektedir. Otomatik top, yürüme durumundan atış pozisyonuna 30 sa-niye içinde getirilebilmektedir; acil durumlarda ise, yürüyüş pozisyonundan da ateş edebilmektedir. Namluların her ikisinde de alev gizleyici vardır ve namluların hızla değiştirilebilmesi için üzerlerine birer tane tutamak konulmuştur.

Günümüzde ZU-23-2, hem uçaksavar hem de ateş desteği rolünü yerine getirmek üzere, araç üstüne monte edilmektedir. Ayrıca MT-LB (Çok Amaçlı Zırhlı Çekici) ve Zırhlı Personel Taşıyıcı’ların üstüne konulabilmektedir. Modifiye edilmiş 3 Ayaklı ZU-23-2 (Zırhlı Taşıyıcı) BTR’lerin üzerine uçaksavar silahı olarak monte edilmesi bir diğer yaygın uygulamadır.

Silah -30°C ile +50°C sıcaklıklar arasında sorunsuz görev yapmaktadır. Çalışabileceği maksimum çevre sıcak-lığı ise +65°C derecedir. Beş personel tarafından kullanılmaktadır: Komutan, yönlendirme operatörü, gözetle-me operatörü, sağ taraf doldurucu ve sol taraf doldurucu. Her topun yanında 50 adet mermi alan kutu bulunmakta-dır.

Bu silahta esas olarak iki tip mühim-mat kullanılmaktadır: API/API-T (Ar-mor Piercing Incendiary/Tracer) ya da HEI/HEI-T ( High-Eksplosif /Incendi-ary/Tracer). Bu silahta kullanılan mühimmatlar ayrı bir yazıda geniş olarak ele alınacaktır.ZU-23-2 normalde, lastik tekerlekli 4×4 araçlarla çekilmekte; silahın üstü-ne oturtulduğu çekicinin iki adet lastik tekerleği bulunmaktadır.

c) Aksesuarları:

Silahın ilk biçimi ZAP-23 optik-mekanik dürbün yardımıyla elle nişan konumuna getirilip, elle ateşleniyordu. Günümüzde kullanılmakta olan modernize edilmiş tiplerde aşağıdaki aksesuarlar bulunmaktadır.

• Sighting Complex ve COLLIMATOR (OPTIK YÖNLENDİRİCİ)

Sovyet Bakanlar Konseyi silahları silahtan memnun değildi ve 1967 yılında esaslı düzeltmeler yapılmasını istedi. Su soğutma sisteminin düzeltilmesiyle namlu ömrü 3500 atıştan 4500 atışa çıkarıldı. Doldurma mekanizmasında düzeltmeler yapıldı.

d) Silahın Temel Taktik ve Teknik Özellikleri:

• Alev Gizleyicisiz Namlu Uzunluğu: 1880 mm

• Alev Gizleyici ile birlkte Namlu Uzunluğu: 2010 mm

• Alev Gizleyici ile Birlikte Topun Uzunluğu: 2555 mm

• Namlu İçindeki Maksimum Basınç : 3100 kg/cm2

• Mermi Namlu Çıkış Hızı: 970 m/s

• Maksimum Düşey Menzil: 1500 m

• Maksimum Açısal Menzil: 2500 m

• Maksimum Yatay Menzil: 2000 m

e) Silahın Bazı Modern Versiyonları:

• ZU-23M: Modernize Edilmiş (Rusya)• ZUR-23-2S “Jod” : Elektro-optik Görüş Sistemi ve iki adet Strela-2M füze launcheri olan Polonya versiyonu

• ZU-23-2M2 “Vlara” : Modernize Edilmiş Çek Versiyonu

• Type 85 : Çin Üretimi ZU-23-2

67ZSU-23-4 KUNDAĞI MOTORLU UÇAKSAVAR SİLAHI “ŞİLKA”

Tarihçe:

ABD 1950’li yılların başlarında M42 (2×40 mm L/60 Bofors Topu) kundağı motorlu uçaksavar silahını kullanmaya başladığında, Sovyetler bunun eş-değerini geliştirdiler. Kundağı motorlu uçaksavar sistemleri o dönemde çok popülerdi. Bu nedenle 7 Nisan 1957’de Sovyet Bakanlar Konseyi, radar güdümlü, kundağı motorlu uçaksavar sistemi geliştirilmesi emrini verdi. İki farklı görevi yerine getirecek iki farklı versiyon sunuldu. Birinci öneri, 23 mm dört namlusu olan ve motorize piyade alaylarını 1.500 m yüksekliğe kadar hava tehditlerine karşı korumayı amaçlayan “Şilka” idi. İkinci versiyon ise, tank alaylarını korumayı amaçlayan 37 mm uçaksavar sistemi “Yeni-sey” idi. Bu iki sistem de ( Zu-23-2 ve Zu-23-4), 1950’lerin sonlarında geliştirildiler. Bu sisteme Rusça Зенитная Самоходная Установка (kundağı motorlu uçaksavar sistemi) sözcüklerinin baş harflerinden oluşan ZSU kodu önerildi. ZSU-23-4 “Şilka” 23 milimet-re 2A14 topunu esas almakta idi.

Ancak bazı değişiklikler yapılmıştı: Su soğutmalı namlu, elektrikli bir tetik sistemi ve pnömatik doldurma sistemi ilave edilmişti. Tula’daki fabrika 1963’te ilk prototipleri üretti. Bununla beraber fabrika, daha sonraki yıllarda silahın daha güvenli olarak çalışması için birçok değişiklik yaptı. ZSU Şilka’nın resmi poligon testleri Kubinka’daki tank poligonunda ve Donguzskaya’daki uçaksavar poligonunda yapıldı. Bu testlerde toplam 14.194 atışta sadece 7 tutukluk olmuştu.

Silah sistemi yeterli bulunmuştu ve isabet oranı, o güne kadar kullanıl-makta olan 14,5 milimetre ve 37 milimetrelik silahlarınkinden birkaç kat daha fazlaydı. ZSU-23-4 seri üretimleri 1964’te başladı ve 1965’te birliklere dağıtılmaya başlandı. Yıllık üretim miktarı 300 adetti.

Sovyet Bakanlar Konseyi silahları silahtan memnun değildi ve 1967 yılında esaslı düzeltmeler yapılmasını istedi. Su soğutma sisteminin düzeltilmesiyle namlu ömrü 3500 atıştan 4500 atışa çıkarıldı. Doldurma mekanizmasında düzeltmeler yapıldı. Sonunda 1973 yılında, sistem ZSU-23-4M kodunu aldı; M, modernize edilmiş anlamına gelmekteydi. 1978 yılında dost-düşman tanıma sistemi takılınca ZSU-23-4MZ oldu kodu. Bir yıl sonra da Afganistan’da kullanılmak üzere karadan karaya versiyonu geliştirildi. mermi yükleme kapasitesini 3.000’e çıkarmak için radar sistemi çıkarıldı ve geceleri kara hedeflerine atış yapabilmek için gece görüş cihazı takıldı.1975 yılında ABD A-10 thunderbolt uçaklarını kullanıma soktuğunda Şilka’nın bunlara karşı yetersiz kaldığı anlaşılınca “Tunguska” füze sistemi geliştirildi ve Rus ordusundaki ZSU-23-4’lerin yerini bunlar almaya başladılar.

Bu silah sisteminin temel bazı özellikleri aşağıda özetlenmiştir:

Ateş Gücü: ZSU-23-4, dört adet su soğutmalı 23 mm 2A7 otomatik topa sahiptir. Her topun atış hızı, dakikada 850-1.000 adettir. Böylece dakikada 3.400-4.000adetlik olağanüstü bir ateş gücü ortaya çıkmaktadır. Maksimum etkili menzil 2.500, maksimum etkili yükseklik 1.500 metredir. Silah sistemi yeterince dengelendiği için, hareket halinde de ateş edebilmekte-dir; bununla beraber isabet hassasiyeti düşmektedir.

Atış Kontrol: Arama menzili 20 km, izleme menzili 18 km olan RPK-2 Tobol radarı monte edilmiştir. Hedefe 20-30 saniyede kilitlenebilmektedir. Kara hedeflerine karşı kullanılmak üzere bir optik görüş sistemi de takılmıştır.

Silahın Bazı Versiyonları:

ZSU-23-4 Shilka: İlk versiyon 1964.

ZSU-23-4V Shilka: Modernize edilmiş ve komutan görüş sistemi takılmış,1968.

ZSU-23-4V1 Shilka: Yeni dizel motoru konulmuş, atış kontrol bilgisayarlı, 1970.

ZSU-23-4M Biryusa: Daha uzun ömürlü namlulara sahip versiyon, 1973.

ZSU-23-4MZ Biryusa: IFF (dost-düşman tanıma sistemi) takılmış, 1977.

ZSU-23-4M2: Gece görüş sistemli ve radarsız, kara destek modeli, Afganistan’da kullanılmak üzere geliştirilmiş, 1978.

Genel Özellikler:

Personel : 4 kişi (komutan, sürücü, silahçı, radar operatörü)

Boyutlar : 20,5 t (Savaş Yüküyle)

Ağırlık : 6,54 mUzunluk : 3,13 m

Genişlik : 2,58 m (Radar İndirilmiş)

Yükseklik : 3.57 m (Radar Yukarda)