Rusya’nın Koronavirüs teyakkuzu

Tüm dünyayı saran ve günümüzde yeniden etkisini artırmaya başlayan korona virüs pandemisi, Rusya’yı da etkisi altına aldı. İlk vakanın 31 Ocak’ta, ılık ölümün de 19 Mart’ta görüldüğü Rusya, hastalıkla ilgili dünyadaki ilk aşıya onay veren ülke oldu. Aldığı tüm etkin önlemlere rağmen son dönemde vaka sayısında yüksek artış oranı gözlemlenen Rusya’nın, virüsle mücadele kapsamında sadece tıbbı değil sıyası, ekonomik ve hukuksal kararlar alması ve bilgi harekâtına önem vermesi dikkat çekici.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından 31 Aralık 2019 tarihinde Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde varlığı rapor edilen ve 7 Haziran 2020 itibariyle dünya genelinde 402.000’den fazla insanın ölümüne yol açan korona virüs salgını ile her ülke gibi Rusya Federasyonu da (RF) mücadele etmektedir. RF, uluslararası sistemde güçlü ve büyük bir aktör olarak hem iç kamuoyuna hem de dış kamuoyuna korona virüs ile etkinlikle mücadele edildiğini göstermek istemektedir. RF’de korona virüs salgınının  ilk vakası 31 Ocak 2020 tarihinde Tümen ve Sibirya’nın güneyindeki Transbaykal bölgesinde iki Çin vatandaşında tespit edilmiştir. Korona virüs kaynaklı ilk ölüm 19 Mart’ta Moskova’da gerçekleşmiştir. Rusya Koronavirüs Enfeksiyonu Kontrol ve Önleme Merkezinden yapılan açıklamaya göre, RF’de, vaka sayısı 4 Eylül 2020 tarihi itibariyle 1 milyon 20 bin 310’a, ölü sayısı 17 bin 759 yükselmiştir. Günlük vaka sayısının 2 Eylül’den itibaren tekrar tırmanmaya başladığı ülkede, günlük vaka sayısı 5 bin 110 olarak açıklanmıştır. Rusya İnsan Sağlığı ve Tüketici Haklarını Koruma Servisinden yapılan açıklamada, 1 Ali Cura, Dmitri Chirciu, “Rusya’da Kovid-19 vaka sayısı 15 bini geçti”, Anadolu Ajansı, 12 Nisan 2020, https://www. aa.com.tr/tr/dunya/rusyada-kovid-19-vaka-sayisi-15-binigecti/1801685, Erişim Tarihi: 12 Nisan 2020. 2 ‘’Rusya’da Kovid-19 Vaka Sayısı 1 milyon 20 Bini Geçti’’, Anadolu Ajansı, 5 Eylül 2020, https://www.aa.com.tr/tr/ dunya/rusyada-kovid-19-vaka-sayisi-1-milyon-20-binigecti/1963795. son 24 saatte 333 bin test yapıldığı ve bugüne kadar yapılan test sayısının 38 milyon 400 bini geçtiği bildirilmiştir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yaptığı açıklamada tüm dünyayı etkisi altına alarak hayatı durma noktasına getiren “Sputnik-V” ismi verilen corona virüsü aşısının ve tüm testlerinin başarıyla tamamlandığını ve seri üretime başlanacağını belirtmiştir.4 Dünyada ilk kez bir COVID-19 aşısına resmi onay veren Rusya  Sağlık Bakanı Muraşko, ilk toplu sevkiyatların Eylül ayında başlayacağını, sağlık çalışanlarına ve öğretmenlere öncelik verileceğini açıklamıştır.5 Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, ülkesinin yeni geliştirdiği “Sputnik-V” aşısını kendisine yaptırdığını açıklamıştır.

Çin’in Wuhan eyaletinden çıkan ve bütün dünyayı kısa sürede etkisi altına alan COVID-19 salgını, küresel düzlemde tüm ülkelerin ekonomi, kalkınma ve iç politikalarını olduğu kadar, bölgesel konumunu ve uluslararası ilişkilerini etkilemeye devam etmek tedir.  Yeni dengelerde  Karadeniz ve Akdeniz’de ABD ve NATO uçakları ile karşı karşıya gelen Rusya, dünyadaki gelişmelerin önemli odak noktalarından birisi olmaktadır. Rusya başlangıçta Çin’deki COVID-19 salgınına cevap vermek için hızlı hareket etmiştir. Kremlin, 30 Ocak’ta Çin ile olan 2.500 mil uzunluğundaki sınırını kapatmıştır. Çin’in COVID-19 salgınının etkin noktası olan Wuhan’dan tahliye edilen Rus vatandaşları için Şubat ayı başlarında Sibirya’da acilen bir karantina tesisi kurulmuştur. Önlemler arasında Çin ve diğer yabancı vatandaşların sınır dışı edilmesi ve hava alanlarında ve Moskova metrosunda sporadik vücut ısısı kontrolleri yapılması yer aldı. Mart ayı ortasında, Rusya yabancı uyrukluların girişini yasakladı ve Rusya genelinde okullarda eğitimler ve halka açık toplantıları kısıtlamıştır.

RF’de korona virüs salgınının ilk vakası 31 Ocak 2020 tarihinde Tümen ve Sibirya’nın güneyindeki Transbaykal bölgesinde iki Çin vatandaşında tespit edilmiştir. Korona virüs kaynaklı ilk ölüm 19 Mart’ta Moskova’da gerçekleşmiştir. Rusya Koronavirüs Enfeksiyonu Kontrol ve Önleme Merkezinden yapılan açıklamaya göre, RF’de, vaka sayısı 4 Eylül 2020 tarihi itibariyle 1 milyon 20 bin 310’a, ölü sayısı 17 bin 759 yükselmiştir.

Rusya Devlet Başkanı Putin, Kovid-19 salgınına yönelik ülkede alınan “aşırı” tedbirleri desteklediğini belirterek, “Virüse yönelik bazı tedbirler aşırı gelebilir, ancak sonradan pişman olmaktan iyidir” dedi.7 Rusya Koronavirüs Enfeksiyonu Kontrol ve Önleme Merkezi’nden yapılan açıklamaya göre, son 24 saatte 8 bin 248 kişide daha COVID-19 tespit edilmesiyle vaka sayısı 545 bin 458’e yükseldi. Ülkede son bir günde ölü sayısı 193 artarak 7 bin 284’e, iyileşen sayısı 9 bin 767 artarak 294 bin 306’ya çıktı. Vaka sayısında günlük artış oranı yüzde 1,6’dan yüzde 1,5’e düştü. Yeni vakaların yüzde 35,8’inde belirti görülmedi. Salgınla mücadele önlemlerinin gevşetildiği başkent Moskova’da son 24 saatte vaka sayısı bin 416 artarak 208 bin 680’e, ölü sayısı 52 artarak 3 bin 386’ya çıktı. Rusya İnsan Sağlığı ve Tüketici Haklarını Koruma Servisi’nden yapılan açıklamada, son 24 saatte 234 bin test yapıldığı ve bugüne kadar yapılan test sayısının 15 milyon 300 bini geçtiği kaydedildi. Açıklamada, 312 bin kişinin gözetim altında tutulduğu belirtildi.8 Rusya’da salgının merkez üssü başkent Moskova. Belediye Başkanı Sergei Sobyanin, 7 Mayıs’ta başkentteki gerçek enfeksiyon sayısının teyit edilen resmi vaka sayısından en az üç kat daha yüksek olduğunu itiraf emiştir. Ancak Rusya’nın vaka ölüm oranı yüzde 0.9 olup, ABD’de yüzde 6 ve İngiltere’de yüzde 14.4 ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür. Salgından etkilenenler arasında yer alan Başbakan Mikhail Mishustin ve Putin’in sözcüsü Dmitry Peskov, virüsten dolayı hastanede tedavi görüp, görevlerine geri dönmüşlerdir.

Mevcut haliyle RF, ABD ve Brezilya’nın ardından dünyada en fazla korona virüs vakasına sahip üçüncü ülke konumundadır. ABD’den sonra vaka sayısı en hızlı artan ikinci ülkedir. Buna karşın ülkedeki korona virüs nedeniyle ölüm oranı yüzde 1,2 ile dünya ortalamasının altındadır.

KORONA VİRÜS İLE MÜCADELEDE RF SAĞLIK SİSTEMİ

Korona virüs ile mücadele kapsamında ülkelerin sağlık alt yapılarının imkan ve kabiliyetleri büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda RF’nin sağlık sisteminin imkan ve kabiliyetlerine değinmek gerekmektedir. Rus Hükümeti tarafından 19 Mart 2020 tarihinde açıklanan verilere göre ülkede 12 binden fazla yoğun bakım ünitesi ve 396 karantina noktası da dahil olmak üzere 55 binden fazla enfeksiyon hastalıkları yatağı bulunmaktadır. Tıbbi kuruluşlar yapay akciğer ventilasyonu için 40 binden fazla cihaza, 124 ekstrakorporeal membran oksijenasyonu (ECMO) cihazına sahiptir. Rusya Federasyonu hükümeti, 17 ECMO cihazı da dahil olmak üzere 500’den fazla cihazın ek satın alınması için kaynak tahsis etmiştir.

Her ülkede olduğu gibi, Rusya da sal gının etkisiyle mücadele ediyor. Ancak buradaki durum, ülkenin koronavirüs salgınının gerçek dinamikleri Moskova’yı zorlamaktadır. Rusya, Batı demokrasilerinin aksine, gerekirse kararlı eylemlerde bulunduğuna dair söz vermesine rağmen, mali yardım programlarında bürokratik engellerin aşılması halen güçlükler çıkarmaktadır. Bireylerin kişisel koruyucu ekipman sıkıntılarının mevcut olduğu, Putin’in COVID-19 hastalarıyla çalışan doktorlara ayda 80.000 ruble ek ücret ödenmesi hakkındaki talimatlarına rağmen ortaya çıkan mali sıkıntılar ve zorlukların mevcut olduğu ileri sürülmektedir. . 10 Resmi veriler ve medyadaki rakamların tahrif edilmiş olması şüpheleri ve istatistikler hakkında kamuoyunda endişeler mevcudiyetini korumaktadır. Salgının Rusya için siyasi sonuçları halen belirsizliğini korumaktadır. Dünyayı etkisi altına alan koronavirüs salgınında son dönemlerde artış gösteren Rusya’da salgınla mücadeleye ilişkin anket düzenlendi. Yapılan ankette Rusya Devlet Başkanı Putin’in koronavirüs (Covid-19) sürecini iyi yönetemediği gerekçesiyle güven kaybettiği sonucu çıktı.

OECD’ye göre, RF kişi başına düşen yatak sayısında dünyada üçüncü sırada yer almaktadır.12 Her 1000 kişiye düşen 8.05 yatak sayısı oranı ile ABD’ye (2.77 yatak/1000 kişi) aynı alanda üç kat üstündür.13 Yine OECD verilerine göre hastane donanımının yeterliliği (Bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MR) cihazları) söz konusu olduğunda RF, otuz ikinci sıraya gerilemektedir.14 RF, bu süreçte yaklaşık 6 bin enfeksiyon hastalıkları ve 2 bin göğüs hastalıkları doktoru ile 18 binden fazla hemşireyle sağlık hizmeti vermeye çalışmaktadır.15 RF, her 1000 kişiye düşen 4.04 doktor sayısı oranı ile ABD’ye (2.6 doktor/1000 kişi) aynı alanda iki kat üstündür.16 RF Sağlık Bakanı 13 Nisan 2020 tarihinde korona virüse yönelik geliştirilen ilacın 10-12 gün içerisinde klinik testlerine başlanacağını duyurmuştur. Gamalei Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Merkezi, Rusya’da korona virüs aşısının ilk kez insan üzerinde testlerine başlandığını duyurmuştur. Merkez testi kendi çalışanları üzerinde gerçekleştirmiş ve herhangi bir yan etki saptanmamıştır. Rus ordusu gönüllü askerlerden oluşan bir grup ile 3 Haziran’dan itibaren korona virüs açısının klinik testlerine başlanacağını açıklamıştır. Ayrıca Türkiye ve Rusya Federasyonu sağlık bakanlıkları aşı geliştirme konusunda işbirliği ve ortak klinik çalışmalara başlama kararı almıştır.

ÜLKE GENELİNDE ALINAN TEDBİRLER

Ülkede korona virüse yönelik erken önleme tedbirleri,  Çin sınırını kapatmayı  ve kapsamlı testleri  içermiştir. Havaalanlarında toplu testler yapılmış ve ülkenin farklı yerlerinde çeşitli karantina bölgeleri oluşturulmuştur. Salgının İtalya’ya sıçramasından sonraki tedbirler ise  toplu faaliyetlerin iptal edilmesi, okulların, tiyatroların, müzelerin ve sınırların kademeli olarak kapatılması ve çalışanlara yönelik ücretli idari izin döneminin açıklanması olmuştur.  Putin, korona virüs ile mücadele kapsamında sistemli ve koordineli bir yaklaşım ortaya koymak maksadıyla Devlet Konseyi’ne bağlı olarak çalışacak şekilde Koronavirüs Enfeksiyonu Kontrol ve Önleme Merkezini kurmuştur.17 RF, sosyal izolasyon, sosyal mesafe ve karantina önlemleri uygulayarak, potansiyel virüs taşıyıcılarına yönelik önlemler alarak korona virüs salgınını kontrol altına almaya çalışmaktadır. Rus hükümeti, salgından büyük ölçüde etkilenen ülkelerden gelenlerin ülkeye girişini önlemek için de önlemler almıştır. RF’nin korona virüs ile mücadelesinde dikkat çeken diğer bir nokta ise ülkenin geniş coğrafyasına, salgının yayılma hızının bölgelere göre değişmesine bağlı olarak (en yüksek vaka sayıları Moskova, Moskova Oblastı, St. Petersburg ve Leningrad’da bulunmaktadır), önlemlerin çoğunun uygulama yetkisinin federal bölgelere bırakılmış olmasıdır.

Moskova tarafından 144 Rus  vatandaşı salgının ilk merkezi olan  Vuhan’dan  tahliye edilmiş ve  5 Şubat 2020 tarihinden itibaren iki hafta boyunca  Tümen Oblastı’da  karantinaya alınmıştır. RF, 4 Mart 2020 tarihinde tıbbi maske, eldiven, bandaj ve koruyucu giysi ihracatını geçici olarak yasaklamıştır.  Bununla birlikte Moskova diğer ülkelere korona virüs ile mücadelede destek olmuştur. RF, 21 Mart 2020 tarihinde; Ermenistan, Belarus, Kırgızistan, Özbekistan, Sırbistan, Mısır, Venezuela, İran ve Kuzey Kore de dahil olmak üzere 13 ülkeye 100.000’den fazla test kiti teslim ettiğini açıklamıştır. 8 Nisan 2020 itibariyle test kiti gönderilen ülke sayısı 30’u aşmıştır. Moskova, ABD’ye de sağlık ekipmanı yardımı yapmıştır. Diğer yandan Putin, 22 Mart 2020’de İtalya  Başbakanı  Giuseppe Conte  ile yaptığı telefon görüşmesinin ardından, Rus ordusunu korona virüsten en çok etkilenen Avrupa ülkesi olan İtalya’ya tıbbi yardım göndermek üzere görevlendirmiştir.18 Moskova, korona virüs ile mücadelede diğer ülkelere verdiği destek ile yumuşak güç unsurlarını ön plana çıkarmaya gayret etmektedir. Ancak RF’de korona virüs salgınının Nisan’ın başından itibaren hızla olumsuz seyretmesi ve vaka sayısının hızla artması üzerine diğer ülkeler RF’ye yardım teklifinde bulunmuşlardır. ABD Başkanı Trump, Rusya’ya solunum cihazını gönderme teklifini Putin’in kabul ettiğini açıklamıştır.19 ABD askeri uçaklarla iki seferde olmak üzere toplam 200 solunum cihazını Moskova’ya ulaştırmıştır. İtalya Savunma Bakanı, Rus Savunma Bakanına ihtiyaç duymaları halinde yardım gönderebileceklerini ifade etmiştir.

Moskova Belediye Başkanı  Sergey Sobyanin, 24 Mart 2020 tarihinde icra edilen bir toplantıda Putin’e Moskova’da korona virüs nedeniyle “ciddi bir durumun ortaya çıktığını” belirtmiş ve vaka sayısının düşük olmasının test seviyesinin düşük olmasından kaynaklanabileceğini ifade etmiştir. Bununla birlikte Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)  RF temsilcisi  Dr. Melita Vujnovic,  Rusya’nın DSÖ’nün önerileri uyarınca Ocak ayı sonunda teste başladığını açıklamıştır.  RF Başbakan Yardımcısı Tatyana Golikova, 25 Mart 2020 itibarıyla 79 federal bölgede 141 devlet laboratuvarı tarafından test yürütüldüğünü ifade etmiştir. İki özel laboratuvar şirketi ise 26 Mart 2020’de teste başlamıştır. 8 Nisan 2020 itibariyle RF’de yapılan test sayısı 800 bini aşmış, 12 Nisan itibariyle 1 milyon 200 bini21, 20 Nisan itibariyle ise 2 milyonu geçmiş ve 9 Mayıs itibariyle 5,2 milyon seviyesine ulaşmıştır. Rusya İnsan Sağlığı ve Tüketici Haklarını Koruma Servisi tarafından yapılan açıklamaya göre 8 Haziran itibariyle test sayısı yaklaşık 13 milyondur ve 320.000 kişi halen gözetim altındadır.

146,7 milyon nüfusa sahip olmasına ve salgının yayılım merkezi Çin ile olan yaklaşık 4.200 km.lik sınırına rağmen Rusya’nın sürecin başlangıcında bil dirdiği korona virüs vaka sayılarının görece düşüklüğü, söz konusu vaka sayılarının doğruluğu konusunda bazı şüpheler olduğu iddialarına yol açmıştır. İddialar arasında yetkililerin zatürre ve akut solunum yolu enfeksiyonunu teşhis olarak kullanarak gerçek korona virüs vakalarını gizledikleri bulunmaktadır.22 Bu iddiaları dile getiren Rusya Doktorlar Birliği Sendikası Yöneticisi Anastasiya Vasilyeva polis tarafından gözaltına alınmıştır. Rus resmi sağlık yetkililerince söz konusu iddialar reddedilmekle birlikte Putin, hükümetin vaka sayısını saklamadığını, ancak tam resme sahip olamayabileceğini söyleyerek istatistiklerle ilgili endişelerini dile getirmiştir.

Rusya’da salgının merkez üssü başkent Moskova. Belediye Başkanı Sergei Sobyanin, 7 Mayıs’ta başkentteki gerçek enfeksiyon sayısının teyit edilen resmi vaka sayısından en az üç kat daha yüksek olduğunu itiraf emiştir. Ancak Rusya’nın vaka ölüm oranı yüzde 0.9 olup, ABD’de yüzde 6 ve İngiltere’de yüzde 14.4 ile karşılaştırıldığında oldukça düşüktür.

RF, korona virüs ile mücadele kapsamında çeşitli seyahat ve ülkeye giriş kısıtlamalarını kademeli olarak uygu lamaya koymuştur. 31 Ocak 2020’de, Moskova Sheremetyevo Havalimanına uçuşlar dışında Çin’den gelenlerin ülkeye girişi kısıtlanmıştır. 20 Şubat 2020 tarihinde ise Çin vatandaşlarının RF’ye girişi tümüyle yasaklanmıştır. Moskova’daki Çin Büyükelçiliği, 24 Şubat 2020 tarihinde Rus yetkililerden ulaşımda Çin vatandaşlarına yönelik aşırı önlemlere son verilmesini talep etmiştir. Mart ayında karantina kurallarını ihlal ettiği gerekçesiyle Çinli öğrencilerin bir kısmı sınır dışı edilmiştir. Ancak ilerleyen dönemde, bahse konu önlemlerin birçoğu, yurtdışından dönen Rus vatandaşları da dahil olmak üzere tüm kişilere uygulanmaya başlanmıştır. Yurt dışından dönenler karantinaya ve yüz tanıma sistemine dahil edilmiştir.

Rusya müteakiben İran  ve  Güney Kore  vatandaşlarının ülkeye girişini kısıtlamıştır. Aeroflot  ve  Aurora  tarafından işletilenler dışında Rusya ve Güney Kore arasındaki uçuşlar askıya alınmıştır. İtalya,  Almanya,  Fransa  ve  İspanya’ya çift  yönlü uçuşlar 13 Mart 2020’den itibaren sınırlandırılmıştır.  Rusya ayrıca İtalyan vatandaşlarına turist vizesi vermeyi durdurmuş ve İtalya’dan gelenlere sınırlarını kapatmıştır. RF, 15 Mart 2020 tarihinde Norveç ve Polonya ile olan kara sınırlarını kapatmıştır. Rus demiryolları, Almanya, Fransa, Ukrayna, Moldova ve Letonya’ya tren seferlerini de sona erdirmiştir. RF ile Belarus arasındaki sınır, 18 Mart-1 Mayıs 2020 tarihleri arasında kapatılmıştır. Rus Dışişleri Bakanlığı, 17 Mart 2020 tarihinde Rus elçilikleri ve konsolosluklarının diplomatlar, cenaze törenlerine katılanlar ve transit yolcular hariç olmak üzere e-vizeler de dahil olmak üzere her türlü vize verme işlemlerine ara verdiğini açıklamıştır. Rusları, RF’ye getirenler hariç, tüm düzenli ve charter uluslararası uçuşlar 27 Mart 2020 tarihinde askıya alınmıştır.  RF Hükümeti, 30 Mart 2020 tarihinden iti baren geçerli olacak şekilde Belarus dahil tüm sınırlarını kapatmıştır.23 Ülkede bulunan yabancıların vize ve geçici ikamet izinleri 15 Haziran’a kadar uzatılmıştır. Salgının etkisinin giderek artması üzerine RF Başbakanı Mihail Mişustin, 1 Mayıs’ta sona erecek yabancıların ülkeye giriş kısıtlamasının süresiz olarak uzatıldığını açıklamıştır.

146,7 milyon nüfusa sahip olmasına ve salgının yayılım merkezi Çin ile olan yaklaşık 4.200 km.lik sınırına rağmen Rusya’nın sürecin başlangıcında bildirdiği korona virüs vaka sayılarının görece düşüklüğü, söz konusu vaka sayılarının doğruluğu konusunda bazı şüpheler olduğu iddialarına yol açmıştır.

Korona virüs salgınından eğitim sistemi de etkilenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı ve Bilim ve Yüksek Eğitim Bakanlığı, federal bölgelere gerektiğinde eğitim sistemlerini uzaktan eğitime dönüştürmelerini tavsiye etmiştir. 18 Mart 2020 tarihinde tüm Rus okullarının 23 Mart – 12 Nisan 2020 tarihleri arasında kapalı olacağı duyurulmuştur. Tüm üniversiteler, 28 Mart-5 Nisan 2020 tarihleri arasında eğitime ara vermiştir. Üniversiteye giriş sınavı mayıs ayından haziran başına ertelenmiştir. Kültür Bakanlığı ise kontrolü altında bulunan müze, tiyatro, senfoni vb. tüm kültürel kurumları kapatmıştır. Rus hükümeti, 24 Mart 2020’de ülkede  gece kulüplerinin, sinemaların, çocuk eğlence merkezlerinin  faaliyetlerini askıya alan kararı kabul etmiştir. Rus mahkemeleri, 10 Nisan 2020 tarihine kadar salgın nedeniyle acil davalar dışında tüm adli süreci durdurmuştur.

Gelecek sayımızda yazımızın ikinci bölümüne devam edeceğiz.