(Zırhlı Süvarinin Rönesansı 2) Gelişmekte olan askeri – politik dönüşüme doğru

Gelişmekte olan askeri-politik dönüşüm, klasik kuvvet komutanlıkları modelinden, Ordu içerisindeki nüfuz mücadelesine bakılmaksızın Müşterek Komutanlıklar kuruluşuna geçilmesini gerektirmektedir. Türk Ordusu için de gelecekteki güvenlik ve doktrin tartışmaları; sektörel harekât, farklı alanlara yayılmış operasyonlar, ağ kurma ve küçük üniteler için daha fazla özerklik (âdemimerkeziyet) gibi kavramları içermek zorundadır.

a. Fransız Scorpion Projesi

Akrep programı, Fransa Savunma Bakanlığı’nın süratli tepki kuvvetleri için uygun ve değişken yoğunluğa sahip savaşlara girmeleri için dünyanın çoğuna kolayca gönderilebilecek yeni bir mobil araç ailesi oluşturma planına dayanıyor. Zırhlı asker taşıyıcılarına ek olarak, bu aile aynı zamanda en gelişmiş tanklara karşı eylemde bulunabilecek ateş destek araçlarını da içermektedir.

Fransa’daki İkinci Dünya Savaşı’ndan beri, daha hafif ve daha hızlı savaş araçlarının yapımına öncelik vermiştir. AMX-30 serisinin ana muharebe tankları, bu yaklaşımdan hareketle Alman Leopard 1’i gibi yüksek hareketliliği zırh koruma faktörüne tercih etmişlerdir. Fransız ordusu bu projede tekerlekli zırhlı araçları paletli araçları tercih etmiştir. Paletli araçların arazi kabiliyeti daha iyi olmasına rağmen, yoğun bakım ihtiyacı önde gelen sebeplerden olmuştur. Tekerlekli taşıtlar bu tip bir çatışmaya daha uygun bulunmaktadır çünkü taşıması daha kolaydır ve uzun mesafeleri kendi başlarına seyahat edebilirler. Ayrıca bakımı kolaydır.

Oluşturulacak birlikler 18 Taktik Gruptan (Tabur G/K) oluşacak olup (GTIA) 8 Tugay gücündedir. Disiplinler arası (Karma sınıf) görev kuvvetlerinin 1.500 asker gücüne sahip şekilde piyade, süvari, topçu ve istihkam güçlerini entegre bir operasyonel mimaride planlanmıştır. Tugaylar (5.000-6.000 personel: piyade, mekanize birlikler, topçu, istihkam) olarak düşünülmüştür. Bu birlikler ağ bağlantılı savaş yeteneğine sahip olacaktır.

Akrep programı, Fransa Savunma Bakanlığı’nın süratli tepki kuvvetleri için uygun ve değişken yoğunluğa sahip savaşlara girmeleri için dünyanın çoğuna kolayca gönderilebilecek yeni bir mobil araç ailesi oluşturma planına dayanıyor.

Fransa’nın yanısıra İngiltere, 70 km sürat yapabilen 589 Ajax SPz’ye (Özel Keşif Aracı) 4,4 milyar Euro (3,5 milyar GBP) yatırım yapmaktadır .

b. ABD Zırhlı Süvari ve Keşif Birliklerinin Yeniden Doğuşu Tartışmaları

ABD’de ordunun yeniden yapılandırılmasındaki örnek tartışma ABD Zırhı Süvari ve Keşif Birliklerinin yeniden kurulması konusunda kendisini göstermektedir . Bu birlikler keşif ve güvenlik açıklarının kapatılması ile son tahlilde taktiksel ve operasyonel savaş seviyeleri arasında köprü kurması için kalıcı bir gereksinimi temsil etmektedir. Jennings, ABD Ordusu 2014 Manevra Mükemmeliyet Merkezi çalışmasına göre, Zırhlı ve Mekanize Tümenlerin lağvedilen süvari alaylarının etkinliğinin yeri Tugayların organik kuruluşundaki birlikler ile dolduramamıştır. Jennings son on yıldaki hızlı teknolojik yeniliklere rağmen, 21. yüzyıl askerlerinin hala müşterek kuvvet manevralarında ve imha taktiklerinde ataları atlı askerleri taklit ettiklerini öne sürmekte haksız değildir. Hafif keşif ve zırhlı süvari birlikleri, bu sürü/akıncı birimlerinin hareketli ve ölümcül doğasına uygun manevra ve teknik yeteneğe sahiptir. Sürü/Akın birimlerinin hava yoluyla taşınabilecek kadar hafif olmaları stratejik derinliklerde sefer icra eden ülkeler için ciddi bir ihtiyacı temsil etmektedir. Sürü birimlerinin savaş alanına
dağılması, kitle imha silahlarına karşı hassasiyetlerini azaltacak, düşman akıncılarına karşı örtme harekâtı icra edebilecektir. Bir alana yayılmış bir sürü birimi ağı, karşı-keşif (COIN) görevlerini yerine getirebilme kabiliyetine sahiptir. Hızla dağılmak ve düşman zırhlı hareketlerini durdurmak için hafif bir kuvvete ihtiyaç duyduğunda, ayaklanmalara karşı (istikrara harekâtı) harekâtta ve barışı tesis operasyonları gibi görevlerde bu birimlerin kullanımı öngörülmektedir. Sürü ünitelerine ihtiyaç duydukları hareketliliği sağlamak için yeni nesil hafif zırhlı tekerlekli aracına ihtiyaç vardır . Ağır tank ve mekanize birlikler, yeterli hareket kabiliyetine sahip olamamaları, ciddi lojistik destek ihtiyaçları nedeniyle sürü/akın harekâtına uygun bulunmamaktadır. Tanklar kitle ateşi toplaması yapmaktadır ancak geniş ve derin uzun menzilli ateş desteği ihtiyacını karşılamamaktadır. Son zamanlarda insansız hava kontrol sistemlerinin çoğalması, süvarilerin kullanabileceği bir alan yaratmıştır. Saldırı helikopterleri ile sağladıkları uyumun dronlar ile aynı ölçüde gerçekleştirilmesi halinde üstün bir yeteneğin ortaya çıkabileceği ifade edilmektedir.

1991’deki Çöl Fırtınası operasyonu, büyük çaplı kara operasyonları sırasında koşulları şekillendirmek için kolordu ve tümenlerin nasıl eş zamanlı keşif ve emniyet güçleri kullanabileceğini göstermiştir. Bu taarruzî çöl harekâtında büyük taktik komutanlıklar, bilgi almak, karşı keşif yapmak, baskını önlemek ve daha genel olarak hareket özgürlüğü sağlamak için alanlar arası çapraz yeteneklere sahip özel zırhlı süvari alaylarına (ACR) ihtiyaç duymuştur. 1999’da Stryker Tugay Savaş Grubu (SBCT) olarak adlandırılan bir organizasyon geliştirilmiştir.

Tugay yeni geliştirilen karmaşık bir şekilde dijitalleştirilmiş, orta ağırlıkta tekerlekli zırhlı bir personel taşıyıcısı olan Stryker üzerine teşkilatlandırıldı. Stryker bir keşif aracı (RV) varyantı dahil olmak üzere çeşitli konfigürasyonları üretildi. Bugün ve öngörülebilen gelecek küresel durum 96 saat içerisinde süratle konuşlanma ve tüm operasyonlarda esneklik ihtiyacını dikte etmektedir. İlk dönemde tugayda bir süvari taburu oluşturuldu. RSTA kısaltması (keşif, gözetim ve hedef tespit) ile tanımlandı. Bir süvari taburunun her bir tugaya dahil edilmesinin nedeni, Genelkurmay Başkanı General Schoomaker’ın tugay kadrosunun daha önce düşman faaliyetlerini ve yeteneklerini tespit etmekte zayıf olduğu algısı olmuştur.

RSTA Taburunun Gözetleme Bölüğü askeri istihbarat birimlerinde kullanılan elementlere sahipti. Burada 20 asker tarafından desteklenen dört insansız hava aracı müfrezesi mevcuttur. Ayrıca sekiz sensör cihazına sahip bir yer sensör takımı; Üç Prophet sistemine sahip birçok sensörlü müfreze ve üç Fox NBC zırhlı araç sistemine sahip bir nükleer, biyolojik ve kimyasal (NBC) keşif müfrezesi mevcuttur.

1991’deki Çöl Fırtınası operasyonu, büyük çaplı kara operasyonları sırasında koşulları şekillendirmek için kolordu ve tümenlerin nasıl eş zamanlı keşif ve emniyet güçleri kullanabileceğini göstermiştir. Bu taarruzî çöl harekâtında büyük taktik komutanlıklar, bilgi almak, karşı keşif yapmak, baskını önlemek ve daha genel olarak hareket özgürlüğü sağlamak için alanlar arası çapraz yeteneklere sahip özel zırhlı süvari alaylarına (ACR) ihtiyaç duymuştur.

Birliklerin harekât ihtiyacına göre yapılandırılmaları dönemin ihtiyaçlarına göre değişmekle birlikte hareket kabiliyeti, esneklik, tespit güçlüğü ve yeterli zırh koyması başta olmak üzere etkileyici faktörler pek değişmemektedir. HMMWV ile teşkil edilmiş Modüler Tugay Süvarisi de kuruluş içi hava destek imkanına sahiptir.

İran, Bavar-2 adını verdiği uçan bot filosu 2010 yılında Devrim Muhafızları Deniz Kuvvetleri’ne teslim edilmiştir . Basra Körfezi’nde devriye gezen İran Devrim Muhafızları’nın hizmetine sunulan botların denizde yüzdüğü gibi uçma özeliklerine de sahip olduğu ve radara yakalanmama özelliğine sahip oldukları belirtilmiştir. Küçük bir uçağı andıran deniz botları gözetleme görevinin yanı sıra füze fırlatma yeteneğini de barındıran bot filolarının füzelerini yüklediği istihbaratının alınması ABD Kuvvetlerini endişelendirmiştir.

İran Basra Körfezi’nin çekişmeli sularında ABD deniz gücünün pozitif asimetrik güç avantajına karşı re-simetrik gayret üretmektedir. ABD deniz gücüne eşiti bir güç üreterek simetrik karşılık veremeyecek olan İran içine düştüğü negatif asimetriden niceliğinin ötesinde bir etki üretme kapasitesine sahip hücumbot ve uçan bot sürüleri ile re-simetrik (simetriye dönüştürücü) tehdit oluşturmuştur. Sahip olduğu sürat ve manevra yeteneğinin yarattığı momentum ile atıl ve büyük kitleyi bertaraf etme ihtimali ABD savunma uzmanlarını düşündürmektedir. ABD kuvvetlerinin körfezde kendilerini arı kovanındakine benzer bir kaynaşma (schwaermerei) içinde bulması ciddi bir olasılıktır.

Sonuç

Stratejik tutum ilhamını çağın ruhundan almaktadır ve Kissinger’in ifade ettiği gibi 21. Yüzyıl karşıtlıklar/asimetri üzerinden şekillenmektedir. Virüslerin yarattığı tehdit asimetrinin bir başka etki ölçütü olmuştur. Stratejinin hizmetindeki operatif ve taktik alanlarda da hatlar silikleşmiştir. Gerek siyasi gerekse askeri çatışmalar belirli kural ve düzenliliklerden bağımsız gelişme seyri izlemektedir. Siyasi, askeri, kültürel veya ekonomik alanların aynı anda çatışma alanına dönüştürülmesi ile askeri operatif veya taktik alanlarda çoklu etki ve hatlara bağlı olmayan harekâtın doktrine edilmesi benzer topolojidedir.

Gelişmekte olan askeri-politik (Politico-Military) dönüşüm, klasik kuvvet komutanlıkları modelinden, Ordu içerisindeki nüfuz mücadelesine! bakılmaksızın Müşterek Komutanlıklar kuruluşuna geçilmesini gerektirmektedir. Türk Ordusu için de gelecekteki güvenlik ve doktrin tartışmaları; sektörel harekât, farklı alanlara yayılmış operasyonlar, ağ kurma ve küçük üniteler için daha fazla özerklik (ademi merkeziyet) gibi kavramları içermek zorundadır. Bott’un çok alanlı etki tartışmasında vurguladığı gibi çok alanlı etki kavramı bazı yeni teknolojiler gerektirse de en çarpıcı etki muharip teşkilatın geliştirilmesi ve eldeki teknolojilerin yeni kullanım yöntemlerini bulmakla ilgilidir.

Muharebeleri sahada insan aklı ve bedeni ile sürdürmek zorunda olanlar, muharebe sahasında kitle imha silahları ve dron sürülerine karşı küçülmek ve dağılmak zorundadır. Taktik ve operatif harekât yönetiminde sıralı komutanlıkların yukarıdan aşağıya eğilimli kıt’a sevk ve idaresi usullerini ve karargâhlarda çalışma usulleri ile karar verme sürecini uygulayacağı dikey eksen gelecekteki siber savaşın etki altına aldığı alanlarda/ muharebe sahalarında kırılacaktır.
ABD ve bazı ülkelerde yeniden kurulması düşünülen zırhlı süvari ve keşif birlikleri ve muadillerinin atılgan ve çok istikametli, bağımsız veya yarı bağımsız kullanım yaklaşımı gerek robotik akınlara gerekse hasım sürü akınlarına karşı tedbir getirirken, teknolojik kapasite bakımından negatif asimetrideki ülkelerin yararlanacağı bir model sunmaktadır. Küçülme ve dağılma biyolojik etkilere de aktif ve pasif tedbirleri içermektedir.

Yapay Zekânın linear (doğrusal) karar alma sürecinde çalıştırılması insan beyninin sürpriz üretme ve baskın yeteneğinin daha fazla kullanılmasına ihtiyaç duyuracaktır. Strateji paradoksal mantık içerir. Re-simetrik etki insan beynini, mevcut teşkilatı, araçları veya teknolojiyi yenilikçi ve yaratıcı bir şekilde kullanarak hasmın pozitif asimetrik üstünlüğünü karşılamak anlamına gelir. İran’ın ABD Deniz üstünlüğüne karşı geliştirdiği bot sürüleri örnek bir re-simetri oluşturmuştur.

ABD ve bazı ülkelerde yeniden kurulması düşünülen zırhlı süvari ve keşif birlikleri ve muadillerinin atılgan ve çok istikametli, bağımsız veya yarı bağımsız (otonom ve yarı otonom) kullanım yaklaşımı gerek robotik akınlara gerekse hasım sürü akınlarına karşı tedbir getirirken, teknolojik kapasite bakımından negatif asimetrideki ülkelerin yararlanacağı bir model sunmaktadır. Küçülme ve dağılma biyolojik etkilere de aktif ve pasif tedbirleri içermektedir. Muharebeleri sahada insan aklı ve bedeni ile sürdürmek zorunda olanlar muharebe sahasında kitle imha silahları ve dron sürülerine karşı küçülmek ve dağılmak zorundadır. Taktik ve operatif harekât yönetiminde sıralı komutanlıkların yukarıdan aşağıya eğilimli kıt’a sevk ve idaresi usullerini (Tabur seviyesine kadar) ve karargâhlarda çalışma usulleri ile karar verme sürecini uygulayacağı dikey eksen gelecekteki siber savaşın etki altına aldığı alanlarda/ muharebe sahalarında kırılacaktır. Bu anlık bilgi akışına alışmış olan süper güçler için de bir problemdir. Küçük Birliklerde stigmerik ve kurallara dayalı karar verme becerisini geliştiren rakipler re-simetri üretecektir. Yakın dönemde ademimerkeziyetçilik-otonomi, farkındalık üstünlüğü, kısa durum değerlendirmeleri ve görev tipi emir, inisiyatif ve fırsatçılık öne çıkmaktadır. Gerek Motorlu Piyade gerekse Komando Bölüklerinin Kol kuruluşlarında bulunan veya desteğe verilen araçların binek ve taşıma fonksiyonlarından ziyade, ülkemizde üretilen tekerlekli zırhlı muharebe araç platformunun değişik silah sistemleri entegresi ile ortaya çıkan modelleri kullanılarak Zırhlı Süvari Akıncı Kolları oluşumunun düşünülmesi, tartışılması gerekmektedir. ABD Taburlarının Gözetleme Bölüklerinde olduğu gibi dron ve gerekirse helikopter unsurları ve diğer destek fonksiyonları ile uyumlandırılmak suretiyle Zırhlı Süvari taburlarının oluşturulması zamanın ruhuna uygun görülmektedir. Bu Taburların Süvari Tugay veya Alayları bünyesinde teşkilinin yanısıra mevcut tugay kuruluşlarına eklenerek birliklerin gerek keşif ve emniyet gerekse operasyonel yeteneklerinin artırılması yerinde olacaktır. Hatlara bağlı olmayan alanlarda Kara Kuvvetleri ve diğer hizmet unsurları ile gerilla veya sürü taktiği uygulayan veya uygulayacak unsurlara karşı harekât icra eden veya edecek Jandarma muharip unsurlarının farklı eğitim kurumlarında eğitilmesi müşterek harekât ve iş birliği konseptine aykırıdır. Kavramsal ve eylemsel uzlaşı farklı kurumlarda oluşamaz. Kaldı ki ABD gibi ülkelerde farklı hizmet sektörlerinin (KKK, Hv. KK vd.) müşterek ve standart eğitim sürecinin başlatılması öngörülmektedir.

Çok alanlı savaş konseptinin taktik alana izdüşümü birden çok taktik ve teknik sınıf bilgisine sahip taktik birlik komutanları gerektirmektedir. Bu nedenle Harp Okulları müfredatının yeniden çağa uygun olarak düzenlenmesi elzemdir. Ülkemizde lisans eğitimi verecek okul sayısı çok fazladır. Adayların subay- astsubay temel eğitimini müteakip karma savaş bilimlerine yönlendirilmesi, genişletilmiş “sınıf” okulu eğitimlerinin tartışılması gerekmektedir (Zırhlı Süvari ve Akıncı, Gayri Nizami Harp eğitimi okullarında veya mevcut sınıf okullarına açılacak modüllerde müşterek sınıf eğitimleri gibi).

Çok alanlı savaş konseptinin taktik alana izdüşümü birden çok taktik ve teknik sınıf bilgisine sahip taktik birlik komutanları gerektirmektedir. Bu nedenle Harp Okulları müfredatının yeniden çağa uygun olarak düzenlenmesi elzemdir. Ülkemizde lisans eğitimi verecek okul sayısı çok fazladır. Adayların subay- astsubay temel eğitimini müteakip karma savaş bilimlerine yönlendirilmesi, genişletilmiş “sınıf” okulu eğitimlerinin tartışılması gerekmektedir.

Çok alanlı ve esnek savaş bilgi ve kabiliyetinin zorunlu askerlik sistemine tâbi, kısa süre görev yapan erbaş ve erlere kazandırılması mümkün değildir. Yeni askerlik sistemimizde askere alma sürecinin daha seçici hale gelmesi, aktif muharebenin büyük ölçüde profesyonellere bırakılması olumlu gelişmelerdir. Birlik yapılarının da milli savunma sanayi imkanlarından ve profesyonel personelden daha fazla istifade edilecek şekilde tekrar ele alınması gerekmektedir. Bu yapısal değişimlerin niteliksel olarak desteklenmesi doktriner gelişim, eğitim ve öğretime bağlı bir konudur. Bunun yanısıra askeri kültürün temel özelliklerinin yerini piyasa tipi ilkelere yani kişilerin kendi çıkarlarını çoğunluğun çıkarlarının önünde tuttuğu değerlere bırakması tehlikesine karşı tedbir alınması aşılabilecek önemli bir motivasyon sorunudur.

Jeopolitik dönüşüm Türk Silahlı Kuvvetlerinin kendi konsept ve stratejilerini geliştirme, birliklerini inisiyatifini kullanarak yeniden teşkilatlandırma zorunluluğu yaratmıştır. Bu aynı zamanda milli savunma sanayii ile simbiyotik bir ilişkinin gereğidir. NATO mükemmeliyet merkezlerinin ABD mahreçli doktrinlerinden bundan sonra ne denli istifade edilebileceği ayrı bir sorundur. İmparatorluk kurmaylarının proaktif planlama süreci bunların kadrolardan ayrılması ve NATO havzasına girilmesi ile reaktif sürece dönüşmüştür. Ancak yapılan incelemelerde İngiltere, Fransa ve Almanya gibi ülkelerin kendi proaktif muhakeme ve planlama yöntemlerini uygulamaya devam ettiği ortaya çıkmıştır. Mevcut durum TSK’nın karar verme süreçlerini ve harekât planlma yöntemini enfekte etmektedir.

Yeni askerlik sistemimizde askere alma sürecinin daha seçici hale gelmesi, aktif muharebenin büyük ölçüde profesyonellere bırakılması olumlu gelişmelerdir. Birlik yapılarının da milli savunma sanayi imkânlarından ve profesyonel personelden daha fazla istifade edilecek şekilde tekrar ele alınması gerekmektedir. Bu yapısal değişimlerin niteliksel olarak desteklenmesi doktriner gelişim, eğitim ve öğretime bağlı bir konudur.

Son tahlilde “…. bütün dersleri Avrupa’dan almak gibi birtakım zihniyetler ortaya çıktı. Oysa hangi istiklal vardır ki yabancıların nasihatleriyle, yabancıların planlarıyla yükselebilsin? Tarih böyle bir olay kaydetmemiştir. Tarihte, böyle bir olay yaratmaya kalkışanlar, zehirli sonuçlarla karşılaşmışlardır” (Atatürk, 1922). Kendimizden algı yitimine uğrayacak şekilde şüphe etmemize yönelen en şiddetli psikolojik savaş manipülasyon metodu olan “Gaslighting”ten toplumsal seviyede en etkili korunma yöntemleri; tartışmak, yaratıcı olmak ve cesaretle üretmektir.

Kaynakça / Kitaplar Atatürk Mustafa Kemal, Meclis konuşmasından.

TBMM Gizli Celse Zabıtları İş Bankası Kültür Yayınları Cilt 3. 6 Mart 1922 Aron, R. (2008)

The Evolution of Modern Strategic Thought, ed. Alastair Buchan, Problems of Modern Strategy, London, Chatto&Windus Clifford Geertz, C. (1994) Dichte Beschreibung.Beiträge zum Verstehen kultureller Systeme, Frankfurt am Main. Douhet, G. (1983) The Command of the Air, Çev. Dino Ferrari, Washington D.C. US Government Printing Office Freedman, L.(2015), Strateji, çev. B. Dışbudak ve T. Belge, İstanbul, Alfa. Hecht,G. (2011), Entangled Geographies: Empire and Technopolitics in the Global Cold War, Introduction. In: Hecht G (ed.) Cambridge, MA: MIT Press, Kissinger H. (2011), Diplomasi, (10.bas.), (B. Bayram Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. KKT 30-2 (2002) Muharebe Sahası İstihbarat Faaliyetleri Mitchell, William (1988), Winged Defense: The Development and Possibilities of Modern Airpower— Economic and Military, New York, Dover Publications. Nye; S. J. ve David A. Welch (2011) Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, 2011, (Çev. R.Akman), İstanbul, İş Bankası, Melda Sur ( 2011) Uluslararası Hukukun Esasları, 5. Baskı, İstanbul, Beta. Schwank,N. (2010) Konflikte, Krisen, Kriege. Merkmale und Dynamiken internationaler politischer Konflikte 1945-2005, Baden-Baden. Sun Tzu, The Art of War Çev. Lionel Giles, M.A. (1910), eBookMall Wallerstein,I. (2016), Jeopolitik ve Jeokültür, Değişmekte olan Dünya-Sistem Üzerine Denemeler, 3. Baskı. M. Özel Çev. İstanbul, Küre.

Kaynakça / Kitaplar Atatürk Mustafa Kemal, Meclis konuşmasından. TBMM Gizli Celse Zabıtları İş Bankası Kültür Yayınları Cilt 3. 6 Mart 1922 Aron, R. (2008) The Evolution of Modern Strategic Thought, ed. Alastair Buchan, Problems of Modern Strategy, London, Chatto&Windus Clifford Geertz, C. (1994) Dichte Beschreibung. Beiträge zum Verstehen kultureller Systeme, Frankfurt am Main. Douhet, G. (1983) The Command of the Air, Çev. Dino Ferrari, Washington D.C. US Government Printing Office Freedman, L.(2015), Strateji, çev. B. Dışbudak ve T. Belge, İstanbul, Alfa. Hecht,G. (2011), Entangled Geographies: Empire and Technopolitics in the Global Cold War, Introduction. In: Hecht G (ed.) Cambridge, MA: MIT Press, Kissinger H. (2011), Diplomasi, (10.bas.), (B. Bayram Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. KKT 30-2 (2002) Muharebe Sahası İstihbarat Faaliyetleri Mitchell, William (1988), Winged Defense: The Development and Possibilities of Modern Airpower— Economic and Military, New York, Dover Publications. Nye; S. J. ve David A. Welch (2011) Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak, 2011, (Çev. R.Akman), İstanbul, İş Bankası, Melda Sur ( 2011) Uluslararası Hukukun Esasları, 5. Baskı, İstanbul, Beta. Schwank,N. (2010) Konflikte, Krisen, Kriege. Merkmale und Dynamiken internationaler politischer Konflikte 1945-2005, Baden-Baden. Sun Tzu, The Art of War Çev. Lionel Giles, M.A. (1910), eBookMall Wallerstein,I. (2016), Jeopolitik ve Jeokültür, Değişmekte olan Dünya-Sistem Üzerine Denemeler, 3. Baskı. M. Özel Çev. İstanbul, Küre.

MCDC (2017) Countering Hybrid Warfare Project, What is Hybrid Warfare? Information note, January 2017, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/ system/uploads/attachment_data/file /717539/MCDC_ CHW_ Information_Note-Understanding_Hybrid_ Warfare-Jan_2018.pdf Moritz H. J. (2019) Die Zukunft der Kriegsführung Killer-Roboter werden unsere Kriege verändern wie die Erfindung der Atombombe, 26.04.2019, https://www.focus.de/politik/sicherheitsreport/die-zukunft-der-kriegsfuehrung-killer-roborter-werden-kriege-veraendern-wie-die-erfindung-der-atombombe_id_10632916.html Erişim Tarihi 05.05.2019. Munoz, A. ve Bachmann, D. (2015) “Hybrid Warfare and Lawfare,” The Operational Law Quarterly November 23, 2015, Vandiver, J. “SACEUR: Allies must prepare for Russia ‘hybrid war’”, Stars and Stripes, September 4, available at: http://www.stripes.com/ news/saceur-allies-must-prepare-forrussia-hybrid-war-1.301464 Münkler, H. Symmetrische und asymmetrische Kriege”, Merkur, Ağustos 2004, 58(664), 649-659 Myron, H. ve Gary W. McLeod, vd, (2000) Interoperability: A Continuing Challenge in Coalition Air Operations, Santa Monica, Calif.: RAND Corporation, MR-1235-AF, 2000. As of May 16, 2019: https://www.rand.org/pubs/monograph_reports/MR1235.html Erişim Tarihi 20.04.2019. Oh, P. “Project AlphaWar: The (Fictional) Story of Army’s C2 AI Program”, Modern, War Institute, https://mwi.usma.edu /project-alphawar-fictional-story-armys-c2-ai-program/ Özcan, A. N. (2019) “Trump ve istihbarat dünyası: Patolojik bir ilişki mi?” TEPAV Günlük, 02.02.2019, ttps://www.tepav.org.tr/tr/blog/s/6379/Trump+ve+istihbarat+dunyasi_+
Patolojik+bir +iliski +mi_ Erişim Tarih i02.02.2019. Popescu, N. (2015) “Hybrid tactics: Russia and the West, EU Institute for Security Studies”, Alert No. 46, October 2015. Hoffman,G. F. (2009) “Hybrid Warfare and Challenges”,
Joint Forces Quarterly, 52, 1st quarter 2009. Ring, C. (2018) “Der lange, unheimliche Weg zur Menschlichkeit” https:// www.welt.de wissenschaft/plus 174279200/Humanoide-Roboter-Der-lange-unheimliche-Weg-zur-Menschlichkeit .html 07.03.2018, Erişim Tarihi 29.03.2019. Ruloff D. ve Schubiger, L. (2007): Kriegerische Konflikte: Eine Übersicht. In: Aus Politik und Zeitgeschichte, Vol. 16-17, http://www.bpb.de/files/ZV2APG. pdf AKUF, Kriegsdefinition und Kriegstypologie https://www.wiso.uni-hamburg.de/fachbereich-sowi/professuren/jakobeit/forschung /akuf/ kriegsdefinition.html Erişim Tarihi 03.04.2019 Schlichte, K, “Neues über den Krieg? Einige Anmerkungen zum Stand der Kriegsforschung in den Internationalen Beziehungen”, Zeitschrift für Internationale Beziehungen, 9(1/2002), 113-37 Shaw, I. (2017) “Robot Wars: US Empire and Geopolitics in the Robotic
Age” https://doi.org/10.1177 /0967010617713157, 31.08.2017 Erişim Tarihi11.03.2019. SIPRI (2019), Nisan 2019, Trends In World Mılıtary Expendıture, 2018, https:// www.sipri.org /sites/default/files/2019-04/fs_1904_milex_2018.pdf Erişim Tarihi 01.04.2019. Sukman D. (2015) Lethal autonomous systems and the future of warfare. Canadian Military Journal, 2015, 16(1): 44–53. http://www.journal.forces.gc.ca/ vol16/no1/ PDF/CMJ161Ep44.pdf Erişim Tarihi10.02.2019. SUAS (2016) U.S. Air Force “Small Unmanned Aircraft Systems (SUAS) Flight Plan: 2016-2036, Bridging the Gap Between Tactical and Strategic” https://www.af.mil/Portals/1/documents /isr/Small_UAS_Flight_Plan_2016_ to_2036.pdf Wagschal, U. vd. “Kulturkonflikte in inner- und zwischenstaatlicher Perspektive”, ZIB Zeitschrift für Internationale Beziehungen, https://www.zib. nomos.de/?id=1473 Walker, G. R. (1983) “Spec Fi: The United States Marines Corps and Special Operations”, Master’s Thesis, Monterey, CA, Naval Post Graduate School, December 1998, https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a359694.pdf s.4-5. Work O. R. ve Brimley,S. (2014), “Preparing for War in the Robotic Age” Center for a New American Security, https://fortunascorner.com/wp-content/ uploads/2014/05/cnas_ 20yy_ workbrimley. pdf Erişim Tarihi10.02.2019.

MEDYA HABER Dünya Bülteni (29.10.2010), Haber Merkezi, “ABD’nin 2010 istihbarat bütçesi; 80 milyar dolar!” https://www.dunyabulteni.net/amerika/abdnin-2010-istihbarat-butcesi-80-milyar-dolar-h134409.html, Erişim Tarihi 08.05.2019. Dünya Bülteni, 17.05.2019, “İran’ın radara yakalanmayan uçan botları”, 29 Eylül 2010, https://www.dunyabulteni.net /ortadogu/iranin-radara-yakalanmayan-ucan-botlari-h130568.html Erişim Tarihi 12.10.2018. Habertürk, “NYT: ABD’yi İran’a karşı alarma geçiren uydudan çekilmiş füze görüntüleriydi”, https://www.haberturk.com/nyt-abd-yi-iran-a-karsi-alarma-geciren-uydudan-cekilmis-fuze-goruntuleriydi-2466679, Erişim Tarihi 17.05.2019 Der Französısche Skorpıon 24.06.2016, https://aw.my.com/de/news/general/der-franzoesische-skorpion Erişim Tarihi 10.02.2019. Fr: Projekt Scorpion modernisiert das Heer, http://www.doppeladler.com/ forum/ viewtopic.php?t= 2114 Erişim Tarihi 10.02.2019. Reconnaissance tracked armored vehicle with 40mm cannon 18.10.2018, https://www.armyrecognition .com/scout_sv_light_tracked_armoured_vehicle_variants_u/ajax_scout_sv_ct40_40mm_automatic_cannon_light_tracked_armoured_vehicle_technical_data_sheet_pictures.html Erişim Tarihi 20.03.2019.