Terör Sözlüğü
IRA (İRLANDA CUMHURİYET ORDUSU)
Zeynep GEYLAN
IRA, kökleri 1690’lara dayanan ve Kuzey İrlanda’da kurulan bir terör örgütüdür. O dönemde İngiliz hükümetinin İrlanda Krallığı’nı boyunduruk altına alma çabaları ile ortaya çıkan politik sürtüşme, ileriki senelerde İrlanda vatandaşlarının sayısız ayaklanmasına sebebiyet vermiştir.1 Literatür, 1916’da gerçekleşen ayaklanmaya İrlanda hükümetinin verdiği sert tepki, İrlanda milliyetçiliğinin görece daha agresif bir versiyonunu doğurduğunu önermektedir.2 1918 yılında İngiltere hükümetinin İrlanda vatandaşlarına zorunlu askerlik yaptırımında bulunması tehdidi de İrlanda milliyetçiliğini alevlendiren faktörlerden biri olmuştur. Sonuç olarak, 1916’dan önce “Militan İrlanda Gönüllüleri” ismi ile bir arada olan grup,3 1916’dan sonra şiddet yanlısı faaliyetlere yönelmiştir.4
IRA, ilk şiddet saldırısını 1919 yılının Ocak ayında gerçekleştirmiş ve bu vesile ile İrlanda Kurtuluş Savaşı’nı başlatmıştır.5 IRA terör örgütünün amacı; Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’tan ayrılmasını sağlamak ve İrlanda’nın tek bir devlet olarak var olmasıdır.6 Başlattıkları savaşın sonucunda 1921 yılında İngiltere hükümeti ile bir anlaşma imzalayarak İrlanda’nın bir kısmının serbest bir kısmının ise İngiltere’ye bağlı olduğu bir İrlanda devleti kurmak, IRA’yı ikiye bölmüş ve örgüt içi çatışmalara sebebiyet vermiştir.7 Bu iç çatışma, yeni kurulan devlette bir iç savaşa sebep olmuş ve IRA bir süre etkisiz kaldıysa da İkinci Dünya Savaşı’nın ardından toparlanmış ve İngiltere hükümetine bağlı olan kuzey eyaletlerde de teşkilatlanmayı artırarak faaliyetler yürütmüştür.8
Kuruluşundan itibaren bağımsızlık hedeflerini yalnızca silahlı saldırılar ile elde edebileceğini savunan örgüt, 2005 yılında şiddet eylemlerine son vereceğini ve mücadelesini politik alanda sürdüreceğini belirten bir açıklama yapmıştır; fakat bu açıklamadan sonra IRA’dan ayrılan bir üyenin 2009’da iki İngiliz askerini vurması ve ardından mücadeleye devam edeceğini belirtmesi ile bu açıklamalar şüphe ile karşılanmıştır.9 2005’e kadar olan dönemde gerçekleştirdikleri şiddet yanlısı eylemler ve sebep oldukları terör, zaiyat ve korku sebebi ile bir terör örgütü sayılan IRA’yı,10 ABD 2002 yılında terör örgütleri listesinden çıkardıysa da 2009 yılında tekrar eklemiştir. IRA bugün, aralarında Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, İrlanda ve Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülke ve uluslararası organizasyon tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir.11
DEAŞ
Birce BEŞGÜL
DEAŞ terör örgütü, ilk olarak 1999 yılında Ebu Musab el-Zerkavi tarafından Afganistan’da, “Tevhid ve Cihad Örgütü” adıyla kurulmuştur.12 Irak Savaşı süresince El-Kaide ile bağlantısı nedeniyle Irak El-Kaidesi olarak anılmış olan örgüt, 2003 yılında ABD güçlerine yönelik düzenlediği eylemlerle ismini duyurmuştur. Irak’taki küçük grupları etkisi altına alan örgüt, 2006 senesinde “Mücahitler Şura Konseyi13″ adıyla anılmaya başlanmıştır. 2014 yılında El- Kaide’den ayrılan örgüt, medyayı etkin bir şekilde kullanarak birçok ülkeden katılımcıyı bünyesine dahil etmiştir. Örgüt “cihad, kıtal, emr-i bi’l-maruf nehy-i ani’l-münker14″ gibi İslami ifadelere açıklamalarında yer vermektedir.
BM İnsan Hakları Konseyi tarafından 2016 yılı başında yayımlanan raporda DEAŞ’ın Irak’ta kontrol ettiği bölgelerde yaklaşık 3 bin 500 kişiyi köleleştirdiği, yalnızca Musul vilayetinde 800 ila 900 çocuğun terörist olarak yetiştirilmek üzere ailelerinden zorla alındığı veya kaçırıldığı ifade edilmektedir.15 DEAŞ’ın çocuk kaçırmasına ek olarak, hakimiyet kurduğu bölgelerde kadın istismarına da neden olduğu bilinmektedir. Örgütün hâkimiyet alanı içinde bulunan bölgelerde elinde bulundurduğu kadın esirleri erkek militanlara ganimet olarak paylaştırdığı ve kadın esirlerin pazarlarda birer mal gibi alınıp satıldığı bilgisi16 tüm medyada geniş yankı uyandırmıştır.
DEAŞ, büyük günaha bulaşanların dinden çıktığı ve tövbe etmelerine gerek kalmadan infaz edilebilecekleri inancına sahiptir; birçok kimsenin cezalandırılması ve infazının bu inanç altyapısına dayanarak gerçekleştirildiği bilinmektedir.17 Örgütte öne çıkan infaz biçimleri arasında kafa kesme, yakma, belirli bir yükseklikten aşağıya atma gibi aşırı şiddete yönelik cezalandırma uygulamaları bulunmaktadır. İslam dinini tüm dünyaya katliamla özdeşleştirerek tanıtan bu örgütün yarattığı istismar, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yürütülen çalışmalarla önlenmeye çalışılmaktadır.
1 Tim Pat Coogan, The IRA (Palgrave Macmillan, 2002), s. 5-6
2 James Dingley, IRA: İrlanda Cumhuriyet Ordusu. [Praeger Yayınevi, 2012], s. 52.
3 Richard English, Silahlı Mücadele: IRA’nın Tarihi. Pan Macmillan, 2004] s. 10
4 A.g.e. s. 14.
5 Dingley, IRA: İrlanda Cumhuriyet Ordusu, s. 56.
6 A.g.e. s. 57.
7 İbrahim Kapaklıkaya, Kürt Açılımı Kuzey İrlanda Perspektifi (Ağaç Yayınevi, 2. Basım), s. 69
8 Hamit Uçman, “İrlanda Cumhuriyet Ordusu” (Yayımlanmamış Makale, Devlet Planlama Teşkilatı), s. 28-32. https://www.academia.edu/1218373/%C4%B0rlanda_Cumhuriyet_Ordusu_%C4%B0reland_Republic_Army_
9 Uluslararası İlişkiler Konseyi, “Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) (aka, PIRA, “the Provos) (UK Ayrımcıları)” http://www.cfr.org/publication/9240/provisional_irish_republican_army_ira_ aka_pira_the_provos_glaigh_na_hireann_uk_separatists.html
10 Coogan, The IRA, s. Xiv.
11 Uluslararası İlişkiler Konseyi, “Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) (aka, PIRA, “the Provos) (UK Ayrımcıları)” http://www.cfr.org/publication/9240/provisional_irish_republican_army_ira_ aka_pira_the_provos_glaigh_na_hireann_uk_separatists.html
12 İçişleri Bakanlığı, Türkiye’nin DEAŞ ile Mücadelesi, Temmuz 2017, www.içişleri.gov.tr
13 İçişleri Bakanlığı, Türkiye’nin DEAŞ ile Mücadelesi, Temmuz 2017, www.içişleri.gov.tr
14 İçişleri Bakanlığı, Türkiye’nin DEAŞ ile Mücadelesi, Temmuz 2017, www.içişleri.gov.tr
15 Birleşmiş Milletler, UN Commission of Inquiry on Syria: ISIS is committing genocide against the Yazidis, http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20113
16 http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20113
17 Din İşleri Yüksek Kurulu, DAİŞ’in Temel Felsefesi ve Dini Referansları, 2015.
