Kadim Çin’in Askeri Klasikleri: ‘Altı Gizli Öğreti’den ‘Sorular ve Yanıtlar’a
Eskiden ‘Antik Çağ’ dendiğinde akla Yunan klasikleri gelirdi; artık bu algı, çeşitli nedenlerle hızla değişiyor. Bugün ilgi, daha az bilinen Çin klasiklerine yönelmiş durumda. Bu klasikler içinde en çok bilinenlerden biri, Sun Tzu’nun ‘Savaş Sanatı’. Kitap, bugün yalnızca Çin’de değil, çeşitli Asya ve Kuzey Atlantik ülkelerinde bir yandan harp okullarında bir yandan da üniversitelerin işletme bölümlerinde ders kitabı olarak okutuluyor.
‘Savaş Sanatı’, Çin’in birlik içinde olmadığı, oldukça kanlı, savaşlı, çatışmalı beylikler döneminde yazılmış. Omurgası, askeri zafer üstüne kurgulanmakla birlikte, genel bir strateji kitabı olarak da okunmaya açık. Tam da bu nedenle çeşitli uyarlamalarla işletme bölümlerinde de okutulabiliyor.
Daha az bilinen ise şu: ‘Savaş Sanatı’, ‘Kadim Çin’in 7 askeri klasiğinden yalnızca biri. Bu 7 klasik, Çin’de yüzyıllarca, memur olmak ve devlet katlarında yükselmek için zorunlu okumaydı. Elbette dönemin hükümdarlarının da bilincinde olduğu gibi, bu klasiklerde yanlış ve eksik olan bilgiler yok değildi; fakat bir bütünlük içinde değerlendirildiğinde bu 7 klasik, askeri ve stratejik düşünce üstüne sistematik bir bakış açısı sağlıyordu. Bu yazıda ‘Savaş Sanatı’na ek olarak, diğer askeri klasiklerle ilgili olarak çeşitli bilgi ve değerlendirmelere yer veriyoruz. Bu kitaplar, aşağıdaki başlıklarda da görüleceği gibi şunlar:
– Altı Gizli Öğreti,
– Yöntemler,
– Savaş Sanatı,
– Wu Tzu,
– Wei Liao Tzu,
– Huang Shih-Kung’un Üç Stratejisi
– T’ang T’ai-tsung ve Li Wei-kung Arasında Sorular ve Yanıtlar
Çin, 5 bin yıllık kaydı tutulmuş hanedanlık döneminde, başından beri askeri güce ihtiyaç duydu. Bu güçlerin sayısı ise devasa idi: Tarih ilerledikçe, binlik ordu, on bine, yüz bine, hatta bir milyona kadar çıkmıştı. Bu da doğal olarak, askeri stratejiye önem verilmesine yol açıyordu. Buradaki 7 kitap, klasikler olarak öne çıkar; fakat bunlar dışında da Çin tarihinde birçok askeri strateji kitabı yazıldığını belirtelim. Bu kitaplarda dikkat çekici bir özellik, yanıltmacaya yapılan vurgudur. Örneğin, bir savaşta general, askerlerini geri çekmiş gibi göstererek, pusuya yatar. Karşı tarafın bu çekilmeye inanması için kamp ateşlerini azaltırlar. Güçlüyken güçsüz, güçsüzken güçlü görünmek esastır. Strateji, karşı tarafın kendisi ve düşmanı için ne düşündüğü ve ne yapmayı tasarladığı üstüne kurgulanır. Bu yönüyle kadim Çin askeri klasikleri, psikolojinin, başkalarının zihinsel durumları üstüne akıl yürütme becerisi anlamında zihin kuramının ve kendi düşünceleri üstüne düşünebilmeye karşılık gelen üstbiliş ile oyun kuramının önhabercileri niteliğindedir.
Öte yandan, bütün bu yazdıklarımızdan, bir Çin övgüsü ya da hayranlığı gibi bir sonuç çıkarılmasın. Bu askeri klasikler, sonuçta çok eski tarihlerde yazıldıkları için öngörebildiklerini not ederken, öngöremediklerinin çokluğunu da dikkate almalıyız.
T’AI KUNG (JIANG ZIYA, TAIGONG) –
ALTI GİZLİ ÖĞRETİ (袗‘)
‘Altı Gizli Öğreti’, 3 bin yıl önce Zhou Beyliği başkomutanı tarafından yazılmış bir kitap. Metin, bir cephe savaşından çok, rakip hanedanlığa karşı halk savaşı ve ayaklanması düşüncesiyle yazılmış; bu nedenle, 7 klasik içinde tek devrimci yapıt olarak değerlendiriliyor. Kitaba göre, askeri zaferin birinci koşulu, halka adil davranmaktır.
Bu, halkın sevgi ve desteğinin kazanılmasını sağlar. İkinci olarak kitap, savaşı silahlı olarak çatışmadan kazanmanın yollarını tartışır. Rakip hanedanlıkla savaşmak için ille silaha sarılmak gerekmez; onun yerine, o hanedanlığın uyruklarının gönüllerini fethetmeli, ülkede genel huzursuzluk duygusu uyandırılmalıdır.
‘Ejder Stratejisi’ olarak adlandırılan üçüncü öğreti, ordunun kendi iç örgütlenmesine yöneliktir; askerlerin nasıl ödüllendirilip cezalandırılacağı, orduda birliğin nasıl sağlanacağı, generallerin gönülleri fethedecek biçimde nasıl otorite sağlayacağı gibi konular işleniyor.
‘Kaplan Stratejisi’ adındaki dördüncü öğreti, çatışma sırasında bir komutanın yapması gerekenler ve nelere dikkat etmesi gerektiği gibi konuları işliyor. Beşinci öğreti, ‘Leopar Stratejisi’ adını taşıyor. Bu öğreti, zorlu arazi ve iklim koşullarında savaş ve orantısız olarak küçük bir güçle direnme gibi konuları ele alıyor.
“Altıncı ve son öğreti, Köpek Stratejisi. Bu öğreti, dönemin üç askeri sınıfını (piyadeler, atlılar, arabalılar) ve bunların eğitimini tartışıyor. Atlılar ya da süvari sınıfı, aslında Çin ordusuna daha sonra gelmişti; bunun ordunun bir parçası olması, Çin’e kuzeyden saldıran ‘barbar’ların atlı çarpışmalardaki başarısından ileri geliyordu.
Devamı M5 Dergisi Temmuz 2019 Sayısında…