Ukrayna krizine ilişkin görüşmelerde uzun bir aranın ardından hareketlilik yaşanıyor. Üç sene önce rafa kaldırılan Steinmeier Formülü yeniden devrede. Bu noktada bütün sorumluluk Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy’nin üzerinde olacak. Zira Rusya ile herhangi müzakerede Putin’in kaybedeceği bir şey yok. Putin’in amacı, işgal ettiği topraklar üzerinden Ukrayna’yı yeni tavizler vermeye zorlamak. Asıl merak edilen soru, Zelenskiy’nin bunu kabul edip etmeyeceğidir. Zira burası artık şaka kaldıran bir sahne, Putin ise komedi sahnesinde alt edilebilecek bir düşman değil. Zelenskiy, süreç böyle devam ederse, bir tercih kullanmaya zorlanacaktır. Ya Rusya’nın talep ettiği tavizleri taahhüt altına girerek kabul edecek ve bunun Ukrayna toplumunda doğuracağı sonuçlara katlanacak ya da istemese dahi Poroşenko’nun retoriğine dönecek.
Ukrayna krizine ilişkin görüşmelerde yaklaşık üç yıllık bir aranın ardından hareketlilik yaşanıyor. Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy, bir an önce müzakerelerin başlaması için şaşırtıcı hamleler yapıyor, birkaç ay öncesine kadar mümkün görünmeyen adımlar atıyor. Üç senedir tüm görüşmeleri bloke eden Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise görüşebileceğini belirterek Azak denizinde el konulan Ukrayna gemisini geri veriyor. Fransa ve Almanya ise görüşmelerle ilgili pozitif beklentiler içerisinde olduklarını duyuruyor. İlk bakışta gayet olumlu olarak değerlendirilebilecek, içinde “görüşme”, “müzakere”, “anlaşma” gibi kelimelerin geçtiği pozitif bir süreç söz konusu. Peki, bu ne kadar gerçek?
Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy, iktidara gelmeden önce Putin ve Rusya ile ilişkilerini belirleyemeyen, nasıl yol çizeceği kestirilemeyen bir siyasetçi portresi çiziyordu. İlk turla ikinci tur arasında bu portrenin dışına çıkmaya, Ukrayna’nın toprak bütünlüğü konusunda daha net mesajlar vermeye başladı. Fakat bu retoriği çok sürdürmemeyi tercih etti. “Eskileri siyasetten silmeyi” vadeden genç lider, Kuçma, Medvedçuk gibi isimleri Putin’le diyalog için devreye soktu. Cumhurbaşkanı seçildikten kısa süre sonra gerçekleştirilen esir değişimi ile ilgili “zafer duyurusu” yaptı. Bu, yıllardır üst üste hayal kırıklıkları yaşayan ve savaştan bıkan Ukraynalılar için görünür, elle tutulur bir sonuçtu elbette. Rusya ile bugüne kadar yaşananların tecrübesiyle “Acaba, Putin bu jest karşılığında ne alacak” sorusunu gündemde tutan bir kesim de vardı.
Bu tartışmalar sürerken Ukrayna yönetiminden çok şaşırtıcı bir hamle geldi. Kiev, 1 Ekim’de, üç senedir rafa kalkmış “Steinmeier formülü”nü kabul ettiğini duyurdu.
Steinmeier Formülü etrafında süren tartışmalar…
2015 senesinin şubat ayında Ukrayna, Rusya, Fransa ve Almanya liderleri bir araya gelerek Donbass krizinin çözümüne ilişkin bir anlaşmaya vardı. Bu anlaşma, Donbass’da çatışmaların sonlandırılmasını, askeri birliklerin geri çekilmesini, çatışmalara katılanların affını, tüm esirlerin değişimini, Donbass’a özel statü verilmesini, tüm sınırlarda Ukrayna’nın kontrolünün sağlanmasını ve Ukrayna yasaları çerçevesinde yerel seçimlerin yapılmasını öngörüyordu. Fakat daha ilk günden o anlaşmanın kadük kalacağı belliydi. Zira bahsedilen konuların hangi sıralamayla gerçekleştirileceği konusunda anlaşmazlık vardı. Ukrayna, Donbass’da ateşin sonlanması, Rus ordusunun çıkması, sınırlar üzerinde kontrolün sağlanması ve daha sonra Ukrayna kanunları çerçevesinde seçimlerin yapılması konusunda ısrar ederken Rusya öncelik olarak Donbass’da seçim şartını öne sürüyordu.
Almanya’nın eski Dışişleri Bakanı Frank Walter Steinmeier’in meşhur formülü de o tartışmalar sırasında ortaya çıktı. Steinmeier, askeri birliklerin çekilmesinden önce Ukrayna parlamentosunun Donetsk ve Lugans’ın işgal altındaki bölgelerinde seçim yapılmasına ilişkin yasa kabul etmesini ve bu seçimin AGİT gözleminde yapılmasını önerdi. Formüle göre, AGİT misyonu bu seçimin Ukrayna yasaları ve Avrupa standartları çerçevesinde yapıldığını tespit etmezse, sonuçlar iptal edilecek, tespit ederse, Ukrayna ayrılıkçı bölgeye statü verecek ve yalnız bundan sonra askerler bölgeyi terk edecek, Ukrayna-Rusya sınırı üzerinde kontrol sağlanacaktı.
Rusya, Steinmeier’in bu planını memnuniyetle karşıladı. Ukrayna ise kesin bir dille karşı çıkınca formül kâğıda bile dökülemeden rafa kalktı.
Yaklaşık 4 sene sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy sorunu savaş retoriği ile değil, görüşmeler yoluyla çözme niyetini ifade ettiğinde Moskova “Steinmeier formülü”nü raftan indirdi ve bu planın kabul edilmesini görüşmelerin başlaması için şart olarak öne sürdü.
Zelenskiy ise selefi Poroşenko ve taraftarlarının “Bu formül Donbass ve Kırım’ın işgalini meşrulaştıracak ve Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılmasını sağlayacak” eleştirisine rağmen, plana onay verdiklerini duyurdu. Ama bir şartla; Rus ordusu oradayken ve Ukrayna’nın sınır üzerinde kontrol sağlayamadığı ayrılıkçı bölgelerde seçim olmayacak.
Devamı M5 Dergisi Aralık 2019 Sayısında…
