Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamındaki yatırımları 2025’in ilk yarısında önemli ölçüde artış gösterdi. Özellikle Orta Asya’daki maden ve metal projelerine yönelen Pekin, küresel ticarette yaşanan belirsizlikler karşısında kritik doğal kaynaklara erişimini güvence altına almak istiyor.
ABD merkezli China-Global South Project araştırma kuruluşunun Griffith Asia Institute verilerine dayandırdığı rapora göre, Ocak-Haziran döneminde BRI kapsamındaki 150 ülkeye toplam 124 milyar dolar yatırım ve inşaat sözleşmesi gerçekleştirildi. Bu rakam, 2024’te kaydedilen toplam 122 milyar doları şimdiden geride bıraktı.
Raporda, Orta Asya’ya yönelen yatırımın “olağan dışı derecede yoğunlaştığı” belirtilirken, Çinli yatırımcıların özellikle alüminyum ve bakır çıkarımına yönelik projelere ilgi gösterdiği vurgulandı. Buna karşılık Avrupa, Doğu Asya ve Orta Doğu’daki yatırımlarda azalma görüldü.
Kazakistan ilk sırada
Orta Asya’da en büyük yatırımı Kazakistan aldı. 2025’in ilk yarısında ülkeye yaklaşık 23 milyar dolar yatırım yapıldı. Bunun 12 milyar doları, Çinli East Hope Group tarafından yürütülen büyük bir alüminyum kompleksi projesine ayrıldı.
Araştırmaya göre, Pekin’in Kazakistan’ın alüminyum sektörüne bu ölçekte yatırım yapma kararı, hem Çin ekonomisindeki iç baskılarla hem de küresel ticaret dinamiklerindeki değişimlerle bağlantılı.
ABD ile rekabet boyutu
Uzmanlar, Çin’in Orta Asya’da maden projelerine ağırlık vermesini, ABD ile yaşanan ticaret geriliminin hızlandırdığı görüşünde. ISEAS-Yusof Ishak Enstitüsü kıdemli araştırmacısı Jayant Menon, “Pekin, Washington ile ticaret ilişkilerinde olası kötüleşmeye karşı önlem alıyor ve Orta Asya’da ilk hamle avantajı elde etmeye çalışıyor” dedi.
Kazakistan’ın, bilgisayar ve otomotiv sanayisinde kullanılan birçok kritik metalin yanı sıra 15 farklı nadir toprak elementine sahip olduğu biliniyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tammy Bruce, Şubat ayında yaptığı açıklamada, Özbekistan ile kritik minerallere yönelik ortak yatırım fırsatlarını değerlendirmek istediklerini duyurmuştu.
Pekin’in stratejisi
Çinli ekonomist Andy Xie’ye göre, Orta Asya’daki ulaştırma altyapısının büyük kısmı daha önce BRI kapsamında inşa edildiği için, madenlerin Çin’e demiryolu üzerinden hızlı taşınması mümkün hale geldi.
Uzmanlar, Pekin’in bu yatırımlarla hem ekonomik güvenliğini sağlamayı hem de ABD’nin bölgedeki mineral kaynakları üzerinde hâkimiyet kurmasını engellemeyi hedeflediğini belirtiyor.
Orta Asya ülkelerinin liderleri, bu hafta sonu Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi kapsamında Çin’in Tiencin kentinde bir araya gelecek.
Kaynak: M5
