NATO üyesi ülkeler, Hollanda’nın Lahey kentinde düzenlenen NATO Liderler Zirvesi’nde, 2035 yılına kadar gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 5’inin savunma ve güvenliğe ayrılmasını öngören tarihi bir karara imza attı. Zirvede ayrıca 2026 yılında düzenlenecek NATO Zirvesi’nin Türkiye’de yapılacağı açıklandı.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin ev sahipliğinde düzenlenen zirvede, müttefik ülkeler arasında savunma harcamalarının artırılması konusunda geniş çaplı uzlaşı sağlandı. Zirve sonunda yayımlanan sonuç bildirgesinde, “Müttefikler 2035 yılına kadar her yıl GSYH’nin yüzde 5’ini savunma ve güvenlik harcamalarına ayırma taahhüdünde bulunmaktadır” ifadesi yer aldı.
Yeni hedef doğrultusunda, bu oranın yüzde 3,5’i doğrudan askeri harcamalara; yüzde 1,5’i ise askeri altyapı, siber güvenlik ve lojistik gibi alanlara yönlendirilecek. Bu karar, mevcut yüzde 2’lik harcama hedefinin iki katından fazlasına tekabül ediyor.
Trump’ın baskısı, Rusya tehdidi ve Avrupa’daki görüş ayrılıkları
Savunma harcamalarının artırılması kararının ardında, başta Rusya’dan gelen uzun vadeli tehditler ve ABD Başkanı Donald Trump’ın harcama baskısı etkili oldu. Trump, NATO ülkelerinin düşük savunma bütçelerini sık sık eleştirerek, yeniden seçilmesi durumunda düşük harcama yapan ülkelere yardım etmeme tehdidinde bulunmuştu.
Trump, zirvede alınan kararı bir “zafer” olarak nitelendirerek Avrupa ve Kanada’nın artık yılda “bir trilyon doların üzerinde” savunma harcaması yapacağını söyledi. Ancak Trump’ın NATO Antlaşması’nın 5. maddesine (bir üyeye saldırının tüm üyeye yapılmış sayılması) yönelik bağlılığı konusundaki belirsizlikler ise dikkat çekti. Trump, “Madde 5’in birçok tanımı var” ifadesini kullanarak net bir taahhütte bulunmaktan kaçındı.
Zirve sonuç bildirgesinde ise tüm müttefiklerin, “Madde 5 uyarınca ortak savunma ilkesine sarsılmaz bağlılıklarını yeniden teyit ettiği” vurgulandı.
Ukrayna’ya destek geri planda kaldı
Zirvede Ukrayna meselesi önceki yıllara kıyasla daha arka planda yer aldı. 2024’te yayımlanan bildiride yaklaşık 60 kez adı geçen Ukrayna, bu yılki bildirgede yalnızca iki kez anıldı. Bildirgede, “Müttefikler, Ukrayna’ya verdikleri sürekli desteği teyit etmektedir; çünkü Ukrayna’nın güvenliği NATO’nun güvenliğine katkı sağlar” ifadelerine yer verildi.
Ukrayna’ya yapılacak askeri yardımların NATO savunma harcamalarına dahil edileceği belirtilirken, Kiev’in NATO üyeliğine dair geçen yıl kullanılan “geri döndürülemez biçimde üyeliğe giden yol” ifadesi bu yıl metinden çıkarıldı.
Zirve kapsamında Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Trump ile kısa bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşmeyi “çok hoş” olarak nitelendiren Trump, savaşın bitmesi gerektiğini vurguladı ve “Putin’le konuşacağım, bakalım bitirebilir miyiz” dedi.
Ülkeler arasında harcama hedefi yorumu farklılaştı
Yüzde 5’lik hedef bazı NATO ülkeleri tarafından farklı şekillerde yorumlandı. İspanya ve Slovakya gibi ülkeler, daha düşük harcamalarla hedefe ulaşabileceklerini belirtirken, NATO Genel Sekreteri Rutte bu hedeflerin stratejik planlamaya dayandığını ve azaltılamayacağını ifade etti.
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis hedefin bağlayıcı olması gerektiğini vurgularken, Belçika Başbakanı Bart De Wever, “Eğer yüzde 3,5’ten azıyla başarabiliyorsak, bunu deneriz ama NATO bu işten anlıyor. Eğer yüzde 3,5 gerekiyorsa, muhtemelen doğrudur” dedi.
2026 NATO Zirvesi Türkiye’de
Beş maddelik bildirgenin son bölümünde, 2026 yılında yapılacak NATO Liderler Zirvesi’nin Türkiye’de gerçekleştirileceği duyuruldu. Zirvenin hangi şehirde yapılacağına ilişkin detaylar ise önümüzdeki aylarda açıklanacak.
Kaynak: M5
