Ankara’da üç Türk devleti arasında gerçekleşen son toplantı, “Türk İttifakı” olarak adlandırılan gelişmenin ana omurgasının bir kez daha Türkiye-Azerbaycan-Özbekistan hattı olduğunu gösterdi.
Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından bir yıl sonra Ankara’da “Türk Dili Konuşan Devletler Zirvesi” adı altında ilk Türk Zirvesi gerçekleşmiş, bu yapılanma 2009 Nahçıvan Anlaşması ile Türk Konseyi adını almıştı. Türk devletleri arasındaki stratejik işbirliğini kalıcı kılan önemli gelişme, 12 Kasım 2021’de İstanbul’da yapılan zirve ile Türk Devletleri Teşkilatı (TDT)’nin kurulması oldu.
Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan, 2022 yılından bu yana, aralarındaki ilişkileri üçlü stratejik ittifak noktasına taşıyarak Türk dünyasının ana omurgası yaratma yönünde çok önemli adımlar attılar.
Ankara Bildirisi: Toprak bütünlüğü hassasiyeti
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahtiyar Saidov, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov’un katılımıyla Ankara’da düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Özbekistan Dışişleri, Ticaret, Ekonomi ve Ulaştırma Bakanları Üçlü Toplantısı’nın ardından Ortak Bildiri yayımlandı.
Bildiri metninde, katılımcı bakanlar ve toplantının detaylarına ilişkin bilgilere yer verilerek, Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan arasındaki “güçlü stratejik ortaklığın”, “karşılıklı saygı”, “güven”, “ortak çıkar” ve “tarihi kültürel bağlar temelinde” şekillendiği vurgulandı.
Ülkelerin, birbirinin egemenliği, toprak bütünlüğü ve sınırlarının dokunulmazlığına kesin desteğinin teyit edildiği aktarılan bildiride, Birleşmiş Milletler (BM) Şartı ve uluslararası hukukun evrensel kabul edilen ilke ve normlarına bağlı kalındığı kaydedildi.
Bildiride, ticaret, yatırım, sanayi, enerji, ulaştırma ve lojistik, dijitallik ve iletişim alanlarında ortak projelerin geliştirilmesi ve teşvik edilmesinin artan önemi kabul edilirken, 2 Ağustos 2022’de Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te yapılan ilk toplantının sonuçlarının, bu alanlardaki ilişkilerin daha da derinleşmesine katkı sağlamasının memnuniyetle karşılandığına yer verildi.
Üç ülkenin sınırlarından geçen Orta Koridor’un öneminin yinelendiği bildiride, söz konusu koridorun Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan’ın transit potansiyelinin artmasındaki rolüne dikkat çekildi.
Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru’nun önemine vurgu yapıldı
Bildiride, Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru’nun (TRACECA) güçlendirilmesi, faaliyetlerinin etkinliği ve verimliliğini artırma yollarının değerlendirilmesi gerektiği ve mevcut şartlarda mekanizmaların tam etkinliğinin korunmasının önemine işaret edildi.
Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan’ın, “yüksek transit potansiyelinden” en iyi şekilde yararlanmak amacıyla TRACECA’da dahil olmak üzere uluslararası ulaşım koridorlarının geliştirilmesine yönelik söz konusu ülkeler arasındaki mevcut işbirliğinin daha da güçlendirilmesine vurgu yapılan bildiride, üç ülke arasındaki mevcut üçlü işbirliği formatının, ortak hedefleri güçlendirmeye ve karşılıklı faydaya dayalı ilişkileri sağlamlaştırmaya yönelik olduğu kaydedildi.
Bağlantı projelerinin ilerletilmesine destek
Bildiride, bölgesel ve uluslararası ortak çıkar ve öncelik konularında işbirliğini artırma kararlılığı yinelenerek, devletlerin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü zedeleyecek her türlü girişime karşı ortak eylemlere yönelik destekler vurgulandı.
Uluslararası sınırlar içerisinde üç ülkenin, birbirlerinin toprak bütünlüğüne saygı duyduğuna işaret edilen bildiride, ekonomi, ticaret, yatırım ve transit taşımacılık alanlarında işbirliğinin tam potansiyelini uygulamak için ortak çabaları sürdürme kararlılığı ifade edildi.
Bildiride, bu işbirliğinin bölgesel refahı teşvik etmede kritik rol oynadığının altı çizilerek, Orta Koridor boyunca, ulaşım altyapısının geliştirilmesi, dijitalleşmenin teşvik edilmesi ve ticaret akışlarının kolaylaştırılması konusundaki ortak iradenin, diğer ilgili bölgesel ulaşım girişimleriyle uyum içinde, daha geniş bağlantı gündemi çerçevesinde olduğu belirtildi.
Orta Koridor’un kapasitesini ve rekabetçiliğini artırmak amacıyla, özellikle “ulaşım”, “sınır geçişleri” ve “gümrük işlemlerinin dijitalleşmesi” konusunda yeni altyapı projelerinin geliştirilmesinin önemine değinilen bildiride, bu amaçla Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı ve Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu gibi bağlantı projelerinin ilerletilmesine desteğin tam olduğu kaydedildi.
Karabağ ve Doğu Zengezur bölgesinde yeniden inşa ve ıslah çabalarına katkı
Taraflar, Türk Devletleri Teşkilatı ülkeleri arasında taşımacılık belgelerinin dijitalleştirilmesi için eCMR sisteminin uygulanması konusunda BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (BMAEK) nezdinde başlatılan çalışmalardan duydukları memnuniyeti dile getirdi.
Taşımacılık faaliyetlerinin dijitalleştirilmesinde e-İzin mekanizmasının faydalarını ve kağıt izinlerin kaybolması veya kötüye kullanılmasından kaynaklanabilecek zorlukların ortadan kaldırılmasını kabul eden taraflar, Türkiye-Azerbaycan ve Türkiye-Özbekistan arasında test rejiminde çalışan e-İzin sisteminin uygulanmasını memnuniyetle karşıladı.
Taraflar, Özbekistan’ın yüklerinin Orta Koridor üzerinden taşınmasını kolaylaştırmak için gerekli yardımı sağlamaya hazır olduklarını ifade etti.
Öte yandan bildiride, bölgesel ulaşım, iletişim ve altyapının geliştirilmesi konusunda işbirliği yapılması ve demiryolları, karayolları, lojistik merkezleri ve havaalanlarının tasarımı, inşası ve işletilmesi konularında deneyim alışverişinde bulunulması hususunda mutabık kalındı.
Taraflar, işgalden kurtarılan Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerinde altyapı, modern kamu hizmetleri ve akıllı şehir çözümlerine yatırım yaparak Azerbaycan’ın insani mayın temizleme dahil olmak üzere yeniden inşa ve ıslah çabalarına katkıda bulunmanın ve böylece ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin güvenli ve onurlu bir şekilde geri dönüşünü kolaylaştırmanın önemini yineledi.
Bu doğrultuda taraflar, Azerbaycan’ın Karabağ ve Doğu Zengezur ekonomik bölgelerinde yatırım projelerinin gerçekleştirilmesine olan ilgisini dile getirdi.
TDT çatısı altında devam eden bağlantı işbirliğinden duydukları memnuniyeti teyit eden taraflar, çok taraflı işbirliği için sağlam bir yasal çerçeve oluşturan dört belgenin imzalanmasını ve uygulanmasını memnuniyetle karşıladı.
Ekonomi, ticaret ve yatırım ilişkilerinin geliştirilmesi
Bildiride, inşaat, ihale ve ilgili konularda işbirliğinin güçlendirilmesi için gerekli adımların atılması konusunda kararlılık dile getirilerek, ticaret, sanayi ve ekonomik ilişkilerin önemine işaret edildi.
Ayrıca bildiride, özel sektörler arasında karşılıklı yatırımın teşvik edilmesi, iş insanları, ticaret ve sanayi odaları, iş dernekleri arasında doğrudan iletişimin genişletilmesi ve daha geniş kapsamlı ithalat ve ihracat fırsatlarının keşfedilmesine hazır olunduğu ifade edildi.
Tedarik zincirinin tarafları ve iş temsilcileri arasında bağlantının güçlendirilmesinin öneminin vurgulandığı bildiride, kurumlar arası koordinasyonun geliştirilmesi ve daha kapsamlı bağlantısallık çerçevesinde yabancı ticaret işlemlerinin kolaylaştırılmasının altı çizildi.
Bildiride, 11 Kasım 2022’de Semerkant’ta düzenlenen 9. TDT Zirvesinde kabul edilen TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejik Belgesi’yle aynı doğrultuda ticaretin ivme kazanmasına yönelik adımlar atılmasının önemi vurgulanarak, TDT Ticareti Kolaylaştırma Komitesi’nin 2025 Eylem Planı’nın memnuniyetle karşılandığı kaydedildi.
Sanayi, tarım, inovasyon ve dijitalleşme alanlarında işbirliğinin önemi
Bildiride, sanayi, inovasyon ve dijital kalkınma, dijital ticaret ve gümrük işlemlerinin dijitalleşmesi alanlarında uygulamalı işbirliğini derinleştirme yönündeki kararlılık vurgulandı.
Gıda güvenliği, tarım, gıda işleme ve ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde teknik işbirliğinin güçlendirilmesinin önemine dikkat çekilen bildiride, sürdürülebilir ve dayanıklı tarım değer zincirlerine ihtiyaç duyulduğu ifade edildi.
Bildiride, özellikle bölgesel enerji güvenliğini güçlendirmek için yenilenebilir enerjilere odaklanılarak, bu alanda daha geniş işbirliği olasılıklarını görüşmek için duyulan kararlılık dile getirildi.
Trans-Afgan Demiryolu Projesi’nin önemine işaret edildi
Orta Asya’da güvenliğin sağlanması ve uluslararası toplumun Afgan halkına kesintisiz insani yardımları sağlaması çabalarının devam ettirilmesinde Afganistan’daki kalıcı barış, istikrar, refah, güvenlik ve sosyoekonomik gelişimin önemli etken olduğuna dikkat çekilen bildiride, 6 Kasım 2024’te Bişkek’te düzenlenen TDT Devlet Başkanları Konseyi 11. Zirvesi’ndeki bildiriyle uyumlu olarak kurulan TDT Afganistan Çalışma Grubu’nun çıktılarının, TDT üye devletlerinin Afganistan konusundaki ortak yaklaşım hazırlığına katkıda bulunacağına güvenildiği teyit edildi.
Bildiride, bölgeler arası ulaşım ve ekonomik bağlantısallığı güçlendirecek, ticari akışı artıracak ve bölgeler arasında ekonomik ilişkiler için yeni fırsatlar oluşturacak Trans-Afgan Demiryolu Projesi’nin öneminin altı çizildi.
Kaynak: M5
