2020 Yılı Türkiye’de Milli Uzay Yılı İlan Edilecek - M5 Dergi
KapakÖne Çıkan

2020 Yılı Türkiye’de Milli Uzay Yılı İlan Edilecek

Abone Ol 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla 13 Aralık 2018’de yayımlanan kararnameyle kurulan ve Türkiye’nin 20 yıllık rüyası olan Türkiye Uzay Ajansı’na Orta Vadeli Mali Plan’da (2020-2022) ilk kez bütçe ödeneği ayrılması öngörüldü. Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerine yönelik çalışmalar yapması amacıyla Aralık 2018’de kurulan ve ağustos ayında yönetimi belirlenen Türkiye Uzay Ajansına 2020 yılı için verilmesi öngörülen bütçe ödeneği yaklaşık 24,5 milyon lira oldu.

Geçtiğimiz yılın temmuz ayında 7 üyeden oluşan Yönetim Kurulu kadrosunun açıklandığı Türkiye Uzay Ajansı “Uzayda olmayan ülkelerin, gelecekte yeryüzünde sözü olmayacak” anlayışıyla hazırlanan Milli Uzay Programını 2020 yılında ilan edecek. Bu gelişmeye binaen, Türkiye Uzay Ajansı’nın görev ve yetkileri ne olacak? Milli Uzay Yılı ve Milli Uzay Programının ülkemize ne gibi getirileri olacak? Türkiye Uzay Ajansı’nı bu yolculukta ne gibi engeller bekliyor? sorularına cevap vermeye çalışacağız.

TÜRKİYE UZAY AJANSI’NIN GÖREV VE YETKİLERİ NELER?

Ajans, Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerine yönelik orta ve uzun vadeli amaçları, temel ilke ve yaklaşımları, hedef ve öncelikleri, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını da içeren stratejik planlar hazırlayacak.

Türkiye Uzay Ajansının görevleri arasında rekabetçi bir uzay ve havacılık sanayinin geliştirilmesi, toplumun refahı ve milli menfaatler doğrultusunda uzay ve havacılık teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, uzay ve havacılık teknolojileri alanında bilimsel ve teknolojik altyapıların ve insan kaynaklarının geliştirilmesi, kapasite ve yeteneklerin artırılması, uzaya bağımsız erişim imkanı sağlayacak tesis ve teknolojilerin kazanılması, uzay ve havacılık bilimi ve teknolojileri alanındaki uzmanlık ve bilgi birikiminden milli sanayinin diğer sektörlerinin de yararlanabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması bulunuyor.

Ulusal kapsamda ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) nezdinde yürütülen spektrum ve yörünge tahsis ve koordinasyon faaliyetleri ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yürütülen görevler hariç olmak üzere uzay araçları ve uzay yer sistemlerine ilişkin ulusal egemenlik kapsamındaki hakların kullanımına karar vermeye yetkili olacak Ajans, bu hakların yönetimi ve kullandırılmasına yönelik usul ve esasları belirleyerek, bu haklarla ilgili ulusal yükümlülüklerin gereklerini yerine getirecek.

TÜRKİYE’NİN HAK VE MENFAATLERİNİ KORUYACAK

Ajansın görevleri arasında, uzay yer istasyonlarının işletilmesine yönelik sözleşme imzalama, uzay yer istasyonları arasında koordinasyonu sağlama bulunacak. Türkiye’nin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması ve güvence altına alınması için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla koordinasyonunu yürütecek. TÜBİTAK UZAY Enstitüsü, TAI, ROKETSAN, TÜRKSAT gibi kurumların uzayla ilgili projeleri Türkiye Uzay Ajansı tarafından koordine edilecek.

Uzay yer istasyonlarının işletilmesine yönelik sözleşme imzalamak, uzay yer istasyonları arasında koordinasyonu sağlamak, Türkiye’nin uzaya yönelik hak ve menfaatlerinin korunması ve güvence altına alınması için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla koordinasyonu yürütmekle yetkili olacak Ajans, milletlerarası andlaşmalar uyarınca uzaya fırlatılan nesnelerin kayıtlarını devlet adına tutacak ve Birleşmiş Milletler nezdinde tescil işlemlerini gerçekleştirecek veya tescil işlemlerini gerçekleştirmek üzere yetkilendirme yapacak.

Ticari, bilimsel ve araştırma-geliştirme amaçlı uzay operasyonları ile insanlı veya insansız uzaya erişim ve uzayın keşfine yönelik operasyonları yaptırmak veya yapılmasını koordine etme görevini yürütecek Ajans, uydu, fırlatma araç ve sistemleri, hava araçları, simülatörler, uzay platformları dahil uzay ve havacılıkla ilgili her türlü ürün, teknoloji, sistem, tesis, araç ve gereçlerin tasarımı, üretimi, entegrasyonu ve gerekli testlerinin yapılmasını sağlamak amacıyla plan, proje ve çalışmalar gerçekleştirecek.

Kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör kuruluşları tarafından uzaya gönderilecek uydu ve uzay araçlarının yurt içinden fırlatılmasına, yörüngeye yerleştirilmesine ve geri döndürülmesine ilişkin gerekli izinleri vererek koordinasyonu sağlayacak Ajans, uydu ve uzay araçlarının yurt dışından fırlatılmasına, yörüngeye yerleştirilmesine ve geri döndürülmesine ilişkin bildirimleri da kayıt altına alacak.

PEK ÇOK ALANDA ÖNCÜLÜK YAPACAK

Türkiye Uzay Ajansı, uzay ve hava araçları ile uzay yer sistemleri alanında her türlü tasarım, analiz, üretim, test, operasyon ve entegrasyon faaliyetlerini düzenleyip, izleyerek ve gerektiğinde bu hususlarda yetkilendirme yaparak gerekli süreçleri yürütecek.

Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerinin; ülke kalkınması, milli güvenliğin sağlanması, kamu sağlığının ve çevrenin korunması, doğal kaynakların ve tarımsal verimliliğin tespit edilmesi, doğal afetlerin erken tespitinin yapılması ve doğal afetlerden kaynaklanan hasarların azaltılması, milletlerarası andlaşmalar ve yükümlülüklerin takibine yönelik kullanılması amacıyla yapılacak çalışmalarda ilgili kurumlar ile koordinasyonu sağlayacak olan Ajans, ülke genelinde uzay ve havacılık alanında bilim ve teknolojilere yönelik ilgi ve merakın geliştirilmesinde de öncülük yapacak.

Ajans bu amaçla faaliyet alanlarında kamuoyuna ulaşmak için gerekli yayınları yaparak, her türlü iletişim ortamında içerik hazırlayıp sunarak etkinlikler gerçekleştirecek ve bu amaca yönelik faaliyetleri destekleyecek.

KAMU DÜZENİNİ SAĞLAMADA ROL ALACAK

Milli güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması amacıyla görevi kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda elde edilen verilerin standartlarını oluşturacak olan Türkiye Uzay Ajansı, gerektiğinde bu verilerin işlenmesini, saklanmasını ve kullanılmasını sağlamak ve paylaşım şartlarını düzenlemekle sorumlu olacak.

Türkiye’nin sahip olduğu kritik uzay ve havacılık teknolojilerinin ihracına ilişkin usul ve esasları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak belirleyecek Ajans, deneysel amaçlı uzay ve hava araçları, uzay ve yer sistemleri ile alt sistemler, ekipman ve bileşenlerin geliştirilmesinde, uzayın keşfine yönelik araştırmalar yaptırarak, gerekli sistem ve araçların tasarlanması, geliştirilmesi ve sair suretle temin edilmesi için üniversiteler ve diğer bilimsel faaliyette bulunan kurum ve kuruluşlarla veya yurt dışındaki kuruluşlarla iş birliği yaparak gerekli çalışmaların yürütülmesini gerçekleştirecek.

Uzay ve havacılık alanında bilim ve teknolojilere ilişkin uluslararası standartları da dikkate alacak Ajans, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içinde ülke standartlarını belirlemeye yönelik çalışmalar yürütecek.

Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerinde dışa bağımlılığı azaltmak, uluslararası alanda rekabet gücünü artırmak, bilimsel ve teknolojik altyapıyı oluşturmak ve her türlü yeni teknolojinin geliştirilmesi amacıyla Ar-Ge ve yüksek teknoloji girişimciliği destek programları hazırlayacak Ajans, astronomi ve uzay bilimleri ile ilgili çalışmaları destekleyerek, ulusal düzeyde yürütülen çalışmaları koordine edecek, gözlem ve ölçüm sistemleri teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara destek vererek uluslararası iş birliklerini geliştirecek.

AR-GE ÇALIŞMALARI DESTEKLENECEK

Türkiye Uzay Ajansının gelirleri, her yıl genel bütçeden aktarılacak tutar ile yapılan yetkilendirmeler ve danışma hizmeti karşılığı elde edilecek gelirler, buluşlardan doğan haklara ilişkin gelirler, yapılacak her türlü yardım, bağış ve vasiyetler, Ajansa ait taşınır veya taşınmaz malların gelirleri ile yayın ve diğer faaliyet gelirlerinden oluşacak.

Ayrıca Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanlığı gelirleri kapsamında, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü tarafından bir önceki yıl elde edilen gelirlerin yüzde 20’si oranında izleyen yılın ocak ayı sonuna kadar aktarılacak tutar ile Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün yıllık gelirlerinden o yıla ilişkin her türlü giderinin karşılanmasından sonra kalan miktarın yüzde 20’si oranında izleyen yılın ocak ayı sonuna kadar aktarılacak tutar da Ajansı gelirleri arasında yer alacak.

Bu arada 655 sayılı Ulaştırma ve Altyapı Alanına ilişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 40’ıncı maddesinin birinci fıkrası gereğince Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına aktarılan tutarın yüzde 20’si de aktarmayı takip eden ayın sonuna kadar Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca Ajans hesaplarına aktarılacak. Aktarılan bu tutarlar, uzay ve havacılık araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla kullanılacak.

Ajans, Cumhurbaşkanınca belirlenen uzay ve havacılık bilimi ve teknolojileri politikaları doğrultusunda Türkiye’nin önceliklerinin belirlendiği stratejik planlar çerçevesinde ortaya çıkan ihtiyaçları karşılamak amacıyla proje ve burs çağrılarına çıkabilecek.

Bu kapsamda Ajans uzay ve havacılık bilimi ve teknolojileri alanındaki Ar-Ge ihtiyaçlarını karşılamak üzere Yönetim Kurulu’nun kararıyla TÜBİTAK programları üzerinden proje çağrılarına çıkacak, insan kaynağı ihtiyaçlarını karşılamak üzere TÜBİTAK üzerinden burs verebilecek.

Kamu kurum ve kuruluşları personeli Türkiye Uzay Ajansında geçici olarak görevlendirilebilecek ve ilgili kanun ve yönetmelikler çerçevesinde yerli veya yabancı personel istihdam edilebilecek.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca sağlanan burslardan doğan zorunlu hizmet yükümlülükleri, yükümlünün isteği, Ajansın talebi ve yükümlünün bağlı olduğu bakanın onayı ile Ajansa devredilebilecek.

Ajans Başkanı ve Başkan Yardımcıları, mali ve sosyal hak ve yardımlar ile diğer özlük hakları bakımından sırasıyla Türkiye İstatistik Kurumu Başkan ve Başkan Yardımcılarına denk olacak.

2020 YILINDA MİLLİ UZAY YILI İLAN EDİLECEK

“Uzayda olmayan ülkelerin, gelecekte yeryüzünde sözü olmayacak” anlayışıyla hazırlanan Milli Uzay Programı 2020 yılında ilan edilecek, Türkiye Uzay Ajansı, ülkenin geliştirdiği uzay sistemlerine yenilerini de ekleyerek ülke güvenliğine önemli katkılar sunacak.

Ajans, uzaya erişim için fırlatma sistemlerini geliştirecek, yerli imkânlarla üretilecek hava ve uzay araçları projelerine teknoloji transferi sağlayacak. Böylelikle ülkemiz uzay alanında da hak ettiği yere en kısa sürede gelecek.

İMECE VE TÜRKSAT 6A 2021’DE TAMAMLANACAK

İlk metre altı çözünürlüklü milli görüntüleme uydumuz olacak olan İMECE’nin 2021 yılında uzaya fırlatılmas planlanıyor. Uyduda, dünya çapında önemli bir yenilik olan ve TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen elektrikli itki sistemi teknolojisi kullanılacak.

İMECE’nin de ve bu yıl sonunda tamamlayacağı öngörülüyor. Böylelikle, milli uydu yer istasyonu projeleri ile birlikte bir uydu sisteminin tüm unsurlarını kendi üretebilen sayılı ülkeler arasına gireceğiz. Tasarım, test ve entegrasyonu, pek çok alt bileşeni ülkemizde üretilen ilk milli haberleşme uydumuz TÜRKSAT 6A da 2021’de tamamlanacak.

UZAY AJANSININ MUHTEMEL KATKILARI

Bu noktada, Türkiye Uzay Ajansı’nın sunacağı katkılardan kısaca bahsedilmesi gerekmektedir. Birincisi; uzay teknolojisine dönük çalışmalar, aslında tüm sanayii kollarnın gelişip güçlenmesine hizmet edecektir. İkincisi; uzay alanında yapılacak araştırmalar diğer teknolojilerin ortaya çıkmasına ve farklı uygulama alanlarının doğmasına vesile olacaktır. Üçüncüsü, uzay sahasına yönelik program ve projeler kapsamında istihdam edilecek insan kaynağı ile geliştirilecek tüm ürünler ekonomik kalkınma açısından önemL girdiler sunacaktır. Dördüncüsü, uzay çalışmaları ulusal güvenliğin yanı sıra doğal afetler, çevre, kamu sağlığı, doğa kaynaklar, tarımsal verimlilik gibi geniş yelpazede yer ala muhtelif alanlarda ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği içe risinde bulunmak suretiyle önemli katkılarda bulunacaktır. Beşincisi, Ajans, Türkiye’nin bilhassa son 15 yıldır savunma sanayiinde benimsediği “yerli ve milli” politikasıyla uyumlu olarak teknolojide “dışa bağımlılıktan kurtulma” esaslı prensip kararının bir tezahürü olacaktır.

TÜRKİYE’Yİ UZAY YOLCUĞUNDA NE BEKLİYOR?

Birincisi; uzay, savunma ekosisteminin kilit ögesi konumundadır. Zira günümüzde savunma ekosistemi içindeki tüm alanlar doğrudan yahut dolaylı olarak uzay teknolojileriyle ilintilidir. Dolayısıyla, yeni kurulan Ajans, savunma sanayii ve ilgili tüm kurumlarla yakın temas halinde çalışacaktır. Bu bağlamda farklı sanayii dallarında teknolojilerin gelişmesi açısından inovasyon fırsatları doğacaktır. Örneğin roket/ füze teknoloji çalışan devletler, aynı zamanda uzay faaliyetlerinde aktif olanlardır. Bu anlamda farklı alanların birbirini beslediği göz önünde bulundurulmalıdır. İkincisi; uzay yarışının gittikçe daha çetin bir rekabet alanında dönüştüğünün kabul edilmesidir. Bu yarışın dışında kalanların, milli gücü oluşturan temel unsurlarda yoksunluk sergileyecekleri kuvvetle muhtemeldir. Örneğin bugün ABD, Uzay Kuvvetleri kurdu. Artık askeri güç için sadece kara, deniz ve hava gücünün yetmediği; (siber) uzay alanının bir kuvvet unsuru olarak benimsenmesi gerektiği aşikârdır. Üçüncüsü; uzay çalışmalarına on yıllarca önce başlayan devletler hesaba katıldığında Türkiye’nin son derece hızlı ve koordineli hareket etmesi elzemdir. Dördüncüsü; uzay çalışmalarının salt uydu faaliyetlerinden ibaret görülmemesi gerektiğidir.

Kuşkusuz Türkiye, BİLSAT, RASAT ve GÖKTÜRK derken uydu teknolojilerinde epey bilgi ve tecrübe kazanmıştır. Ne var ki, bu uzay çalışma alanı için kâfi olmadığı gibi, ürün yelpazesinin ve çalışma sahasının genişletilmesi şarttır. Beşincisi, Türkiye’nin genelde savunmaya, özelde uzaya ayırdığı bütçeyle ilgilidir. Zira yoğun ileri teknoloji gerektiren tüm program ve projeler ziyadesiyle yüksek finansmana ihtiyaç duymaktadır. Daha açık bir ifadeyle Ajans’ın başarı performansı için tahsis edilecek bütçe fazlasıyla kritik bir rol oynamaktadır. Ancak bu bütçenin kalemleri, en az bütçenin kendisi kadar önemlidir. Bu anlamda AR-GE ve ÜR-GE odaklı projeler ile istihdam edilen yetişmiş insan kaynağının korunması noktasında (beyin göçü vermemek adına) bütçe hayatiyet arz etmektedir. Keza projelerin sürdürebilirliği noktasında da bütçenin kesintiye uğramaması, büyük makaslar yememesi gerekmektedir.

Devamı M5 Dergisi Şubat 2020 Sayısında…

Abone Ol 

İlgili Yazılar

Bir yanıt yazın

Abone Ol 
Back to top button
Close
Close