Ağustos 2021’de Afganistan’da kontrolü ele geçiren Taliban’ın, yeni yılda meşrutiyetini kabullendirme arayışını artırması bekleniyor. Taliban’ın önceliği ise Rusya ve Çin ile ilişkileri güçlendirmek. Peki, 2022 yılında Taliban dış ülkeler tarafından meşru olarak tanınacak mı? Taliban, Afganistan’da hangi adımları atıyor?
ABD’nin tamamen çekilmesinin ardından Taliban, Ağustos 2021’de Afganistan’da kontrolü ele geçirdi. ABD tarafından kurulan ve eğitilen Afgan ordusunun kısa süre içerisinde dağılması ve Taliban’ın ülkede kontrolü sağlaması; uzun bir müddet boyunca dünya kamuoyunda gündem oldu.
Taliban’ın 20 yıl aranın ardından yeniden iktidara gelmesi, Afganistan’ın ve bölgenin kaderini yeniden şekillendirdi. ABD, Rusya, Çin, İran ve İngiltere gibi ülkeler, Taliban karşısında yeni politikalar belirlemeye başladı. ABD, Afganistan ve Irak gibi ülkelerden askeri varlığını çekerek, Orta Asya’da yeni ittifaklar kurma arayışı içerisine girdi.
Birkaç yıldır ABD’nin Afganistan ve Irak gibi Orta Doğu ülkelerindeki ekonomik harcamaları tartışma konusu olmuştu. ABD, 20 yıllık işgalin ardından Afganistan’dan çekilerek büyük bir ekonomik maliyetten kurtulmuş oldu.
Taliban’ın yeniden yönetime gelmesi, tüm dünya için birtakım endişeleri beraberinde getirdi. 1996-2001 yılları arasında Afganistan’da iktidarda olan Taliban, insan haklarını sürekli ihlal etmesi nedeniyle yoğun tepkilerle karşılaşıyordu. Kadınların iş yaşamına dahil olamaması, kız çocuklarına eğitim hakkı tanınmaması, halkın yaşam tarzına sürekli müdahale edilmesi, kadınlara burka gibi giysilerin mecbur kılınması ve yanlarında bir erkek olmadan dışarıda bulunamamaları, dünya ülkeleri tarafından sert bir şekilde eleştiriliyordu.
Taliban’ın yeniden iktidar olması üzerine dünya ülkeleri yeni yönetimi meşru olarak tanımada acele etmedi. Türkiye, Rusya, İran ve Almanya gibi ülkeler, sık sık insan hakları konusunu gündeme getirdi. Birçok dünya ülkesi, Taliban’ın meşru olarak tanınması için Afgan halkına yönelik davranışlarının gözlemleneceğini açıkladı.
Taliban, iktidarı yeniden ele geçirdiği günden itibaren başta Rusya ve Katar olmak üzere birçok ülke ile temas kurdu. Bu ülkelerin arasında İran, Türkiye, Çin ve Kazakistan da yer aldı. Özellikle başkent Kabil’deki Hamid Karzai Havalimanı’nın işletilmesi konusunda Türkiye ve Katar ile birçok görüşme gerçekleştirdi.
ABD’nin Afganistan’dan tamamen çekilmesini kendisi için bir fırsat olarak gören Rusya ve Çin, Taliban ile yoğun temaslarını sürdürüyor. Özellikle iki ülke, Orta Asya’daki nüfuzunu güçlendirerek ABD’nin bölgedeki etkisini kırmayı amaçlıyor. Çin’in Kuşak Yol projesi için de Afganistan, oldukça kritik bir konumda bulunuyor. Çin, Batı’ya doğru inşa edeceği ticaret yollarında Afganistan’ı köprü olarak kullanmak istiyor.
Rusya ise bir taraftan Taliban ile siyasi ve diplomatik temaslarını sürdürürken, bir taraftan ise kendisine yönelebilecek tehditleri önlemeye çalışıyor. Taliban’ın yeniden iktidar olması ile birlikte bölgedeki aşırıcılığın ve radikalleşmenin artacağını düşünen Rusya, Afganistan’ın dünyaya terör ihraç eden bir ülke konumuna gelmesinden endişe duyuyor. Bu nedenle Moskova hükümeti, son dönemde Afganistan’a komşu olan Tacikistan ve Özbekistan gibi ülkelerle sık sık askeri tatbikatlar gerçekleştiriyor. Özellikle Rusya ile Tacikistan arasında imzalanan askeri anlaşmalar, son dönemde oldukça dikkat çekiyor.
TALİBAN MEŞRU OLARAK TANINMAK İSTİYOR
Afganistan ekonomisinin içerisinde bulunduğu durum, Taliban’ı dış ülkeler ile ilişki kurmaya zorluyor. Aksi takdirde kendi içine kapanan bir Afganistan, ilerleyen dönemde kıtlık, açlık ve yoksulluk riskleriyle karşılaşabilir. Bu durumun farkında olan Taliban, özellikle Çin ve Rusya tarafından bir an önce meşru olarak tanınmak ve ticari ilişkilerini geliştirmek istiyor. Ayrıca Taliban’ın Katar ve Kazakistan gibi ülkelerle ekonomik iş birliği güçleniyor.
Taliban, 2022 yılı içerisinde dünyadaki birçok ülke tarafından tanınarak meşrutiyetini güçlendirmeyi hedefliyor. Bu nedenle ülke içinde zaman zaman kritik adımlar atıyor. İktidara gelişinin ardından kız çocuklarının okula gideceğini söyleyen Taliban, bu konuda henüz kararlı adımlar atabilmiş değil.
Taliban; kadın hakları, kız çocuklarına eğitim ve insan hakları gibi alanlarda yeni adımlar atmak için çalışıyor. Dış ülkeler tarafından tanınmak ve ekonomik olarak toparlanmak isteyen Taliban, bazı uygulamaları sonrasında ise dünya tarafından tepki çekiyor.
Geçtiğimiz günlerde Taliban tarafından verilen karar çerçevesinde, ülkedeki mağazaların vitrinlerinde yer alan cansız mankenlerin başlarının sergilenmesine yasak getirildi. Söz konusu karar, kadınların sosyal ve kamusal yaşamdan tecrit edilmesi yönünde yeni bir adım olarak yorumlandı. Taliban bu karara gerekçe olarak ise cansız mankenler üzerine kadın simasının görülmesinin ‘şeriata uygun olmamasını’ gösterdi.
Ayrıca Taliban, alkollü içecek üretimine ve tüketimine de savaş açtı. Taliban’ın istihbarat elemanları, Kabil yakınlarında bir depoda ele geçirilen 3 bin litre alkollü içeceği başkent Kabil’deki kanala döktü. Taliban, alkollü içecek ve uyuşturucu kullanımına yönelik kısıtlamaları daha da artırmış durumda.
2022 yılında Katar, Kazakistan ve İran gibi ülkelerin Taliban’ı resmen tanıması gündeme gelebilir. Ancak Rusya ve Çin’in bu konuda bir adım atmakta acele etmemesi bekleniyor. Batı ülkeleri ve ABD ile Taliban arasındaki siyasi temasların ise artacağı öngörülüyor. Taliban’ın Afganistan’da insan hakları ihlallerinde bulunması ve bu konuda yeni adımlar atamaması, dünya tarafından meşru olarak tanınmasının önüne geçiyor.
Kaynak: IntellStrategy
