Kanada’nın askeri teçhizatların ihracatını askıya alması Türkiye’yi nasıl etkileyecek?
TURAN OĞUZ-Savunma Politikaları Analisti
Kanada Dışişleri Bakanı Champagne, 5 Ekim 2020’de yaptığı açıklamada, Dağlık Karabağ’da Azerbaycan ile Ermenistan arasında devam eden çatışmalarda Türkiye tarafından Azerbaycan’a satılan Bayraktar TB2 SİHA’larda Kanada üretimi L3Harris Wescam MX-15D kameralar kullanıldığını belirlediklerini; bu konuda bir karar verene kadar, Bayraktar TB2 yanında ANKA IHA’larda da kullanılan, MX-15D için ihracat lisansı vermeyi durdurduklarını açıkladı.
Kanada, Ekim 2019’da da, Barış Pınarı Harekatı’nı öne sürerek, Kanada orijinli tüm savunma sanayii ürünlerinin Türkiye’ye ihracatı noktasında verdiği izinleri durdurmuş, harekat sona erdikten çok sonra Haziran 2020’de, vaka bazında tek tek değerlendirmek şartıyla devamına karar almıştı. Kameraların ihracatı da bu kapsamda serbest bırakılmıştı.
Türkiye, elindeki çok sayıda Wescam stoğu sebebiyle, kısa vadede bu karardan çok olumsuz etkilenmez.
Bu süreç içinde de bir süredir çalışmaları devam eden ASELSAN’ın CATS, DASS, Aselflir 400 gibi yüksek çözünürlüklü kamera projeleri hızla seri üretime sokulmalıdır. CATS kullanımı konusunda ANKA’da bir baslangıç yapıldı. Bayraktar TB2’de kullanılması noktasında da gerekli eksikler tamamlanmalıdır.
Yine bu süreç içinde Star Safire, GosHawk gibi diğer alternatiflerin üreticileri Türkiye’ye ürün satar mı, satarsa raftan ürün temin etmek mümkün mü gibi konular araştırılacaktır.
ABDULLAH ŞENTÜRK- Savunma Sanayii Araştırmacısı
“BAYRAKTAR-TB2 ve ANKA-B/S İnsansız Hava Araçları hem de AKINCI ve AKSUNGUR için milli FLIR mutlaka seri üretime alınmalı.”
İnsansız Hava Araçları, Helikopterler,Deniz karakol Uçakları gibi hava platformları, keşif-gözetleme faaliyetleri için FLIR adı verilen Elektro-Optik/IR kameraları kullanıyorlar. Ülkemizde bu konuda ASELSAN önemli çalışmalar gerçekleştiriyor. Bu konuda ASELSAN’ın çalışma aşamalarını ve Türkiye’nin FlLIR tedariği sürecini incelediğimizde ASELSAN bu alana ilk olarak RAYTHEON firmasıyla yapılan iş birliğiyle ürettiği ASELFLIR-200 FLIR sistemiyle girdi.
ASELFLIR-200 deneyimden sonra özgün ürün geliştirme çalışmalarına başlayan ASELSAN, 2003 yılında öz kaynaklarıyla ASELFLIR-300T FLIR üzerine çalışmaya başladı. 2008 yılında ürünün geliştirme çalışmalarını tamamlayarak seri üretime hazır hale getirdi. Halihazırda T-129 Ataklarda kullanılan ASELFLIR-300T’nin özellikle 118kg’lık yüksek ağırlığı ve görüntü kalitesi sorunları sebebiyle envanterimizdeki TAKTİK-MALE arası sınıfta olan BAYRAKTAR-TB2 ve MALE sınıfındaki ANKA-B/S İnsansız Hava Araçlarında kullanılması mümkün olmadı.
ASELSAN bir yandan ASELFLIR-300T’den daha hafif ve iyi görüntü alabilecek FLIR üzerine çalışmalarına devam ederken Türkiye diğer yandan S/İHAlar için yurt dışında FLIR tedarikini gündeme aldı.
Bu kapsamda ilk olarak 2014 yılında Bayraktar TB2 İnsansız Hava Araçları için Güney Afrika’dan GOSHAWK-II FLIR Sistemi tedarik edildi. Lakin bu FLIR’dan memnun kalınmadı. Akabinde Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki GÖREN uçaklarından sökülen STAR SAFIRE-380 HLD FlIR’lar Bayraktar TB2’lere takıldı. Oldukça iyi performans sergileyen bu FLIR’dan daha fazla tedarik edilmek istense de Türkiye’nin 2015-2016 arası belirginleşen Silahlı İnsansız Hava Aracı çalışmaları sebebiyle ABD tarafından ambargo kondu.
Satış yapılsa bile Lazer İşaretleyici olmadan FLIR’ın verileceği söylendi. Lazer İşaretleyicisi olmayan FLIR, ne İnsansız Hava Araçlarından atılan MAM-L ve MAM-C gibi Lazer Güdümlü Mühimmatlar için ne de F-16 ve F-4E 2020 Savaş Uçaklarından atılan Lazer Güdüm Kitli bombalar için hedef işaretlemesi yapabilir.
Bu aşamadan sonra Türkiye, Kanadalı L3 WESCAM firmasının üretimi CMX-15D FLIR lar’ın tedariğine başladı. STAR-SAFIRE-380 HLD ile görüntü kalitesi neredeyse birebir olan CMX-15D’den bolca tedarik gerçekleştirilerek, neredeyse envanterdeki tüm ANKA-B/S ve BAYRAKTAR-TB2 İnsansız Hava Araçlarına takıldı.
Bu sırada milli FLIR üzerine çalışmalarına devam eden ASELSAN, CATS (Common Aperture Targeting System) adlı ürün geliştirdi. CATS, 59kg ağırlığı ve görüntü kalitesiyle S/İHA’lar için iyi bir çözümdü. Lakin CATS’in Eylül 2018’de Anka-Sler de kullanılmaya başlanarak envantere girdiği belirtilse de o tarihten sonra teslim edilen ne ANKA-B, ANKA-S ne de BAYRAKTAR-TB2 S/İHAlarında CATS bulunmuyordu. Bu duruma sebep olarak alt sistem tedariğinde sorun olduğu ve bunların yerlilleştirmesine yönelik çalışmaların devam ettiği söylendi.
2019 yılında ise IDEF fuarıda, ASELSAN tarafından DASS ve/veya ASELFLIR-400 adında FLIR tanıtıldı. Toparlarsak Türkiye hem şu anki hem de yakın gelecekte envanterine katacağı AKINCI ve AKSUNGUR İnsansız Hava Araçları için yüksek performanslı FLIR’a ihitiyaç duyuyor. Çin menşeili ürünler’in yetersiz kalitesi ve Batı-ABD menşeili ürünlerde ise yaşanan bu tarz ambargo sorunlarına karşın ASELSAN’ın bir an önce yerli yüksek performanslı bir FLIR’ı seri üretime alması gerekmekte.
Kanada tarafından S/İHA kameraları için konulan ambargo için Twitter hesabı üzerinden açıklamalarda bulunan Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, Bu tür engellemelerin geçmişte yaşandığı gibi Türk Savunma Sanayii’ni daha çok güçlendireceğini, ASELSAN kameraları’nın seri üretim ve geliştirme çalışmalarını hızlandıracaklarını ve BAYRAKTAR TB2 ile ANKA S/İHAlar’ın operasyonlarına kesintisiz devam edeceğini belirtti.
