Bilim insanları tartışıyor: Bilinç bir yanılsama mı?
Her şeyin bir zihni veya zihne benzer bir niteliği olduğunu savunan panpsişizm fikri, bilinçle ilgili tartışmalarda tekrar gündemde.
ABD’nin tanınmış popüler bilim dergilerinden Popular Mechanics, zihin ve bilincin yapısına dair farklı teorilerin bilim dünyasında tekrar tartışmayı masaya yatırdı.
Britanyalı biyolog Rupert Sheldrake, panpsişizm fikrinden hareketle sadece insanların değil tüm galaksinin bilinçli olduğunu savunuyor.
“Morfik rezonans” fikriyle tartışma yaratan Sheldrake, benzer sistemlerin bilinçlerinin telepatik bir ilişkiselliğe sahip olduğunu öne sürüyor.
Parapsikoloji alanında çalışmalar yapan biyolog, akademik dergi Journal of Consciousness Studies’de 2021’de yayımladığı “Güneş’in bilinci var mı?” başlıklı makalesiyle de tartışma yaratmıştı.
Popular Mechanics’e konuşan Sheldrake, bilincin beyinlerle sınırlı kalmasına gerek olmadığını savunarak şu iddiaları ortaya atıyor:
Zihinler ve fiziksel sistemler arasındaki bağlantı, elbette beynimizde mevcut olan ritmik elektromanyetik alanlar aracılığıyla gerçekleşiyor gibi görünüyor. Bu alanlar aynı zamanda Güneş’te ve çevresinde de mevcut. Bunlar Güneş’in zihniyle bedeni arasındaki arayüzü oluşturuyor olabilir.
Ancak bazı bilim insanlarına göre felsefe tarihinin en eski kuramlarından biri olan panpsişizm bilinci ve zihni açıklamakta yetersiz kalıyor.
Britanyalı felsefeci Keith Frankish, panpsişizmin bilinci psikolojik işlevlerinden soyutlayarak ele aldığını ve hatalı sonuçlara vardığını savunuyor.
“Panpsişistler bilincin her yerde olduğunu düşünüyor” diyen Frankish, kendi fikrini şöyle sunuyor:
Bilinç diye bir şey yoktur. Biz sadece bunun var olduğunu düşünürüz çünkü kendi zihinlerimiz hakkında bir tür yanılsama içindeyiz, ben buna yanılsamacılık diyorum.
Felsefeci, insanların kendilerini bilinçli bir zihne, benliğe ve ruha sahip olduğuna ikna ettiğini savunarak, bunların aslında sadece bir yanılsamadan ibaret olduğunu ileri sürüyor.
Alman asıllı Amerikalı nörofizyolog Christof Koch ve zihin felsefesi alanının önde gelen isimlerinden Avustralyalı felsefeci ve nörobilimci David Chalmers, 1998’de beyin araştırmalarıyla ilgili bir iddiaya girmişti.
Koch, beyindeki nöronların bilinci nasıl ürettiğinin 2023’e kadar net şekilde anlaşılacağını savunmuştu. Chalmers ise bunun mümkün olmadığını iddia etmişti.
Bilinç ve zihnin yapısını anlamaya yönelik çalışmalar halen sürüyor. Bilimsel dergi Nature’ın internet sitesinde geçen yıl yayımlanan haberde, Koch ve Chalmers’ın giriştiği iddia “Felsefeci 1, nörobilimci 0” başlığıyla verilmişti.
Kaynak: Independent, Popular Mechanics, Nature, BGR
