Mi-8 Evrimi: Efsanevi model, zamana ayak uydurmayı nasıl başardı?

Mi-8’in ilk uçuşunun üzerinden geçen 60. yılın içindeyken, ünlü helikopterin ve modifikasyonlarının tarihini tekrar ele alıyoruz. Mi-8MTV-5-1 helikopterinin iyileştirilmesi için yapılan gelişim faaliyetleri, Mil&Kamov Ulusal Helikopter Merkezi’nde tamamlandı.

Russian Helicopters’a (Rostec’e bağlı şirketlerden biri) göre, iyileştirilmiş olan helikopter, Rus Hava Kuvvetleri’nin tüm gereksinimlerini karşılıyor. Sonraki aşamalar ise bir seri üretim ve askerlere sevkiyat.

EFSANENİN DOĞUŞU

Mi-8 (erken geliştirme aşamalarındaki ismiyle V-8), aslında 1950’lerden beri üretilen M-4 çoklu rol helikopterlerinin bir geliştirme projesi olarak yaratıldı. ‘Sekizinci’ modelin, başta pistonlu türbin motor yerine gaz türbinli motorla donatılması ve bu sayede ergonomisini ve taşıma kapasitesini iyileştirilmek planlanmıştı. Başında tasarımcı Mikhail Mil’in bulunduğu proje ekibi yeni bir hava aracı geliştirdi: Tahrik sistemi, burun kısmından baş üstündeki alana yerleştirildi, kokpit genişletilmiş camlarla donatıldı ve dört tekerlekli iniş takımları yerine üç tekerlekli iniş takımları yerleştirildi.

9 Temmuz 1961’de, V-8’in ilk prototipi, tek turboprop motoru AI-24V ve 4 pervanesi ile birlikte havalandı. Test pilotu olan Nikolai Lyoshin, V-8A prototipini iki TV2-117 motoru ve beş pervanesi ile 2 Ağustos 1962’de havalandı. Helikopter, ilk gerçek uçuşunu 17 Eylül 1962’de gerçekleştirdi.

Yeni ürün, Tushino’da düzenlenen hava gösterisinde görücüye çıkmış, ardından da Ulusal Ekonomi Başarıları Sergisi’nde helikopteri üretiminin kullandığı en son teknolojileri göstermek için kullanılmıştı. Mi-8’lerin seri üretimine ise Kazan’da, 1965 yılının Mart ayında başlandı.

100 TİCARET HELİKOPTERİ

Mi-8’e olan talep ise tüm beklentileri aştı: Zira bu beklenmedik talep, Ulan-Ude’de, 1970’te yeni bir seri üretim merkezi açılmak zorunda kalındı. Yeni helikopterin iyi taraflarına ilk şahitlik edenler, savunma dışı sektörler oldu. Mi-8, diğer ulaşım araçlarıyla gitmenin çok zor olduğu arazi ve çevrelerde faaliyet gösterebilecek ve çok dar, hazırlanmamış alanlara iniş-kalkış gerçekleştirebilecek yeteneğe sahip. Bu büyüklükte ve taşıma kapasitesindeki bir helikopter, ülkedeki uzak bölgelerde mineral madenlerine ulaşımın sadece hava yoluyla ulaşılabilmesi sebebiyle büyük rağbet gördü.

Mi-8’e 1968’de savunma modifikasyonları yapılmaya başlandı. İlk savaş helikopterleri personel ve mühimmat sevkiyatı, deniz piyadelerini indirmek, tıbbi yardım, itfaiye desteği, düşmanın ateş ettiği bölgeleri baskılamak ve sinyalleri bozmak için kullanıldı. Mi-8’in silahlı kuvvetlerdeki kullanımı zaman geçtikçe yaygınlaştı. Mayın döşeyen helikopterler, uçan imalathaneler ve hatta deniz – helikopterleri ortaya çıktı.

Toplamda 100’den fazla modifikasyona uğrayan çok amaçlı helikopter, 1960’lı yıllardan beri üretilmekte. Günümüzde, efsanevi ‘Sekizinci Model’e, dünyanın her yerinde rastlanabilir: Helikopter, 80’den fazla ülkeye sağlandı. Mi-8 tasarımının o kadar başarılı olduğu ortaya çıktı ki, helikopter de, üzerinde gerçekleştirilen iyileştirmeler de o günden beri hala devam etmekte.

Mi-8MTV-5M

Ağustos’un sonlarında Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu, Russian Helicopters’ın Kazan Helikopter Tesisi’ni ziyaret ettiğinde kendisine Mi-8MTV-5-1’ın geliştirilmiş bir versiyonu gösterildi.

Mi-8MTV-5-1, 2011 yılından beri Rus ordusu ve güvenlik güçlerince kullanılmakta. Rostec’e göre helikopter, 4 tona kadar kargoları ve arama kurtarma operasyonları dahil geniş bir yelpazedeki görevleri yerine getirebilmesi için tasarlandı. Mi-8MTV-5-1’in ana özelliklerinden biri ise ışıktan tamamen yoksun ortamlarda bile mükemmel olarak seyir gerçekleştirebilmesi. Kokpit, gece görüş sistemleri ile birleştirilmiş ışıklandırma sistemleri ile donatılmış. Bu da onunaşırı alçak irtifalarda ve karanlıkta uçabilmesini ve hazırlanmamış alanlara inip kalkabilmesini sağlıyor.

Genişletilmiş bir sol kapı, Mi-8MTV-5-1’in tasarım özelliklerinden başka bir tanesi. Standart, elle asılan flapların yerine, helikopterin doldurulma ve boşaltılmasını hızlandıran hidrolik kumandalı bir rampa var.

Savunma Bakanına gösterimi yapılan, helikopterin yeni versiyonu, Mi-8MTV-5M, en gelişmiş havacılık ekipmanlarına sahip: çok fonksiyonlu bir gösterge, dijital otopilot, modern iletişim sistemlerive Rus üretimi TA-14 harici güç sistemi.

Mi-8MTV-5M helikopteri, aynı zamanda gece görüşü kullanılarak gece uçuşu da gerçekleştirebiliyor. Navigasyon ve havadurumu gözlem verileri ise paylaşımlı bir bilgi ağında paylaşılıyor. İleri teknoloji iletişim sistemleri, Rus Savunma Bakanlığı’na temin edilen tüm helikopterler ile uyumlu ve helikopterler arası veri paylaşımını sağlıyor. Kullanımda olan Mi-8MTV-5-1 helikopterleri ise geliştirilerek, modernize edilmiş Mi-8MYV-5M helikopterlerine dönüştürülebiliyor.

KUTUP Mİ-8’İ

Kutup için tasarlanan Mi-8AMTsh-VA’nın üretimine 2015 yılında Ulan-Ude Havacılık Tesisi’nde başlandı. Buzlanmaya dayanıklı bu helikopter, özellikle Uzak Kuzey ve Kutup bölgelerinde kullanılmak üzere tasarlandı. Tasarımın ana özelliklerinden biri ise helikopterin -60 derecelerdeki sıcaklıklarda bile kolayca çalışmasını sağlayan özgün ısıtma sistemi. Mi-8AMTSh-VA, gövdesinde aynı zamanda iyileştirilmiş termal yalıtıma sahip.

Eklenmiş dış yakıt depoları ise helikopterin uzun mesafeler kat etmesini sağlıyor. (1400 km’ye kadar). Mürettebatın emniyeti için ise özel deniz can yelekleri kabinde bulunmakta.

SALDIRI HELİKOPTERİ

Hava intikal operasyonları, ateş desteği, özel kuvvetler desteği- Yeni Mi-8AMTSh-VN askeri amaçlı helikopterinin yapabileceklerinin bu listesi katiyen tam değil.

Helikopter, Mil Helikopter Tesisi tarafından Mi-8AMTSh, nam-ı diğer ‘Terminatör’ baz alınarak geliştirildi. Bu sınıfın ilk prototipi ilk kez halkın karşısına 2017’de MAKS Havacılık Gösterisi’nde çıktı.

Üreticiye göre, araca monteli savunma sistemi ve titanyum – kevlar zırh, personelin hayatta kalma oranını ve helikopterin korunmasını artırıyor. Zırh, sadece mürettebatı ve helikopterin en önemli parçalarını korumakla kalmıyor, aynı zamanda içinde askerlerin bulunduğu kabini de koruyor. Mi-8AMTSh, iki kaydıraklı kapı ve fazladan çıkışlarla daha hızlı bir tahliyeye izin veriyor.

12.77 mm’lik makineli tüfekler, güdümsüz füzeler, helikopterin hem kara hem de hava araçlarına karşı savaşmasını, düşmanın mukavemet noktalarını kırmayı, zırhlı araçları yok etmeyi sağlayan hedef görüş sistemli ve güdümlü füzeler, farklı kapasitede bombalarla donatılmış.

Yeni ana itki sistemi, geliştirilmiş bir rotoru ve gelişmiş aerodinamik konfigürasyona sahip kompozit pervaneleri üzerine inşa edildi. Daha güçlü motorlarla birleştirildiğinde, bu, manevra kabiliyetini, seyir hızını, sıcak ve yüksek alanlardaki performansını artırıyor. Mi-8AMTSh-VN’nin bir başka önemli özelliği ise daha verimli olan X şeklindeki kuyruk pervanesi.

Helikopter aynı zamanda kızılötesi arama ışıklı ve çift menzilli ışıklandırmalı jirostabilize, elektronik ve gece görüş ile desteklenen bir optik sisteme sahip. Savaş görevlerinin çoğunluğu, dijital otopilot ve entegre edilmiş navigasyon cihazları sayesinde otomatik olarak gerçekleştirilebiliyor.

SİVİL HELİKOPTER İÇİN YENİ BİR ‘KALP’

Mi-171A2 genel maksat helikopteri, Mi-8/17 tipinin en son modifikasyonlarından biri; bu, diğer ülkelerden sertifikalı sivil model olan Mi-171A1’in en baştan yeniden dizaynı. Ana rotor sistemine, vitese, elektroniklere ve makinanın ‘kalbi’ olan motor üzerinde modifikasyonlar yapıldı.

Turbo şaft motor, VK-2500, Birleşmiş Motor Şirketi (ODK) tarafından İthalat Eksiltme Programı kapsamında tasarlandı. Bu motor, Mi-8/17 helikopter serisindeki TVZ-117’nin yerine geçti. (TVZ-117, Ukrayna üretimiydi) Mi-171A2ler şu anda, Mi-28N saldırı helikopterlerindeki motorların sivil versiyonu olan VK-2500PS-03’ün en son modifikasyonlarını kullanıyorlar.

Yeni motorun özelliklerinden biri ise Rusya’da tasarlanan teknoloji harikası elektronik otomatik kontrol ve yağ kontrolü. ODK-Klimov’un tasarladığı otomatik ayarlama ve kontrol modülü BARK-78, acil durum güç derecesini, daha geniş yelpazedeki hava sıcaklıklarında faaliyet gösterebilmesini ve yakıt verimliliğini artırmasını sağlıyor.

Tasarımı yapan mühendisler, helikopterin yüksek sıcaklıklar ve irtifalarda yaşanabilecek hava boşlukları veya motor arızalarında helikopterlerin güvenli bir şekilde korunduğu hakkında güvence veriyor.

Hava aracındaki ekipman, aynı zamanda Mi-171AW için tekrar tasarlandı. Radio Electronic Technologies Concern tarafından tasarlanan KBO-17 dijital sistemi, cam kokpit konsepti baz alınarak, navigasyon ayarı ve video kameralarla görüş artırıldı ve dış yükler ile faaliyet gösterme yeteneği artırıldı. Ek olarak, yer, diğer hava araçları ve başka objeler için modern çarpışma önleyici sistemler eklendi.

Rostec’in Üst Düzey Yardımcı Genel Direktörü Vladimir Artyakov’un TASS’a söylediğine göre, ‘Rostec şu anda Mi-171A2 helikopterinin kalkış, iniş ve 5000 metreye kadarki dağlık alanlarda yolcu taşıma özelliklerini iyileştiriyor. Bireysel bir oksijen kiti, her bir mürettebat ve yolcu için helikoptere eklenecek. 2022 yılında Federal Hava Ulaşımı Ajansı’nın sertifikası için önemli gereklilikler yerine getirildikten sonra test programının başlaması bekleniyor. Bu olduktan sonra, Hindistan ve diğer ülkelerdeki yetkililerle bunu geçerli hale getirmek için prosedürler başlayacak’

KITA SAHANLIĞI OPERATÖRÜ

2022 yılında, Rus off-shore helikopteri Mi-171A3 için test uçuşu programı başlayacak. Yeni petrol ve gaz yatakları bulmak için denizden girerek daha da açılan enerji şirketlerine destek olması için tasarlandı.

Mr. Aryatkov, ‘Helikopterler, kıyıdan uzakta ve sert hava koşullarında faaliyet gösteren bu enerji merkezleri için hayati önem taşıyor. Bugün, Kıyıdan uzaktaki (Off-shore) görevlerin 3’te 1’ini hlikopterler üstleniyor. Bu alanlarda görev yapan helikopterler ise iki kısma ayrılıyor. Bazıları yolcu taşırken, diğerleri arama-kurtarma operasyonlarında kullanılıyor.’ diyor.

Mi helikopterleri, kıta sahanlığına uçmak için, güvenilir makineler olduklarını kanıtladıkların da Sovyetler zamanından beri kullanılıyor. Örneğin, Mi-8T helikopteri 24 yolcu alabiliyor ve onları 500 km’den daha uzağa taşıyabiliyor. Yine de, bu eski modeller, havalanabilme standartlarını karşılamıyor, özellikle de suyun üzerinde uçma emniyeti düşünüldüğünde. Ayrıca eskimiş ekipmanları ve bir de verimsiz yakıt tüketimi var.

Yeni Rus off-shore helikopterinin tasarım geliştirmesi 2018 yılında, 2020’nin Şubat ayında, Russian Helicopters, yakıt ve enerji şirketleriyle müşterek olarak helikopterin dış tasarımını onayladı.

Azami 13 tonluk kalkış ağırlığı ve 1000 km’lik menziliyle Mi-171A3 Uluslararası Petrol ve Gaz üreticileri Birliği (IOGP)’nin enerji sektörü helikopter faaliyeti güvenlik gereksinimlerini karşılıyor. Ek olarak helikopter bir sepet sistemine ve acil durum botlarına da sahip.

Artyakov, ‘‘Bu helikopterlerin en önemli özelliklerinden biri, sert hava koşullarında uçabilme kabiliyetleri.Mi-171A3 herhangi bir iklimdeki her hava koşulunda faaliyet göstermeye uygun: deniz, tropik ya da soğuk; -50 dereceden +50 dereceye (C) kadar, herhangi bir enlemde ve hatta buzlanmanın görüldüğü yerlerde. Tasarım süresinde helikopterin arama – kurtarma kabiliyetleri öncelik oldu. Bu bağlamda, helikopter bir arama-kurtarma kiti ve acil durum ekipmanlarıyla donatıldı.’ İfadelerini kullandı.

Mi Sınıfı gelişmeleri yolda. Yeni motorlar, hava aracı elektronikleri, ana ve dümen rotorlar, navigasyon sistemleri ve kompozit malzemelerin kullanılması Mi-8 helikopterlerinin en son hava aracı gereksinimlerini karşılıyor. Nicelik bakımındansa, Mi-8/17 helikopterleri, ağır sivil helikopter sınıfının piyasasında %90’lık bir paya sahip. M.L.Mil ve N.I .Kamov Rus Helikopter tesisi tasarımcılarına göe, ‘Sekiz’’in sınırsız bir geliştirilme potansiyeli var.

Kaynak: M5