Bilim insanları: “Kaos teorisiyle hava durumunu kontrol edebiliriz”
Bilgisayar simülasyonları, “kelebek etkisi” sapmalarının eklenmesi sonucu hava durumunu yapay yollardan etkilemenin mümkün olabileceğini gösteriyor.
Japonya’daki RIKEN Bilimsel Hesaplama Merkezi’nden araştırmacılar, matematiksel incelemelerinin “hava durumunun kontrol edilebilirliğini araştırmanın önünü açtığını ve hava durumu kontrol teknolojisiyle sonuçlanabileceğini” söylüyor.
İlk kez 1960’larda matematikçi ve meteorolog Edward Lorenz tarafından kuramsallaştırılan kelebek etkisi, “kanat çırpan bir kelebek” gibi son derece küçük bir sapmanın “Teksas’taki bir kasırga” gibi muazzam sonuçlara yol açabileceği olgusuna deniyor.
Bu olgu, rastgele görünen aktivite ve olayların deterministik olarak belirli nedenlere atfedilebileceğini öne süren kaos teorisinin bir parçası.
Araştırmayı detaylandıran çalışma, hava durumunu değiştirmek ve kontrol etmek için hangi sapmaların gerekli olduğunu ortaya koydu.
Araştırmada, “Hava durumunun kontrolü insanların uzun zamandır arzuladığı bir şey, ki bir ‘kelebeği’ ne zaman ve nereye yerleştireceğimizi bilirsek, mesela hortum risklerini azaltarak daha iyi bir yaşam sürebiliriz” ifadeleri yer aldı.
“Hedefimiz doğada kalıcı ve geri dönüşü olmayan bir değişikliğe yol açmak değil ama hava durumunu doğal değişkenliği içinde kontrol ederek insan faaliyetlerine yardımcı olmak istiyoruz.”
Hava durumunu kontrol etmeye yönelik önceki girişimler arasında bulut tohumlama olarak bilinen ve yağmur yağdırmak için nemli havaya maddelerin zerk edilmesini içeren işlemle çöl bölgelerinde yağmuru artırmak vardı. Fakat bu tarz teknikler, sadece havada halihazırda önemli miktarda nem varsa işe yarıyor ve hava sistemlerinin tamamını etkilemekle eşdeğer değil.
Bundan farklı olarak RIKEN ekibi, hava durumu simülasyonlarında ısı yayımı (ısının hava sistemi içerisinde hareket etme şekli) içeren bir dizi değişkendeki küçük değişimlerden yararlandı. Küçük değişikliklerin zaman geçtikçe büyük değişikliklere yol açacağını tespit ettiler.
Araştırmayı yöneten RIKEN Bilimsel Hesaplama Merkezi’nden Dr. Takemasa Miyoshi, “Hava durumunun kontrol edilebilirliğini incelemek için yeni bir kuram ve metodoloji oluşturduk” dedi.
“Önceki öngörülebilirlik çalışmalarında kullanılan gözlem sistemi simülasyonu deneylerine dayanarak öngörülebilirliği araştırmak için gerçek değerlerin (doğa) değiştirilemeyeceği ama neyin değiştirilebileceği (kontrol edilecek nesne) fikrini değiştirebileceğimiz varsayımına dayanarak bir deney tasarlayabildik.”
“Gerçeğe dönüştürülebilirse bu araştırma, iklim değişikliğiyle birlikte riski artan şiddetli yağmur ve tayfun gibi ekstrem rüzgar fırtınalarını önlememizi ve etkilerini hafifletmemizi sağlayabilir.
Araştırma Nonlinear Processes of Geophysics adlı bilimsel dergide yayımlandı.
