Samanyolu Galaksisi’ni çevreleyen devasa baloncukların sırrı ne?
Bir çalışma, merkezindeki kara deliğin galaksimizi iki devasa baloncukla çevrelediğini buldu.
Yeni araştırma, Samanyolu’muzun neden büyük baloncuklara sarılı olduğu sorusunu cevaplamaya katkı sağlayıp gökbilimcileri şaşırtan bir gizeme ışık tutabilir.
2020’de araştırmacılar, eRosita adlı bir X-ışını teleskopunu kullanarak iki devasa baloncuğun görüntülerini almıştı. Bilim insanları bu baloncukların nasıl oluştuğunu tartışıyordu.
Bazıları (tespitlerinde kullanılan teleskoplardan dolayı Fermi ve eRosita adı verilen) baloncukların nükleer bir yıldız patlamasından doğmuş olabileceğini öne sürmüştü. Bu, bir yıldızın patlayarak süpernovaya dönüşüp, ardından dışarı madde atması anlamına geliyor.
Ancak yeni araştırma, bunların galaksinin merkezindeki süper kütleli kara delikten fışkıran güçlü bir jet tarafından oluşturulduğunu öne sürüyor.
Dışarı akışlar, madde kara deliğe doğru düştüğünde gerçekleşir fakat olay ufkunu, yani hiçbir şeyin kaçamayacağı noktayı geçmez. Bu maddenin bir kısmının daha sonra uzaya geri atılması kara deliklerin çok hızlı büyümesini engeller ve enerji, kara deliğin etrafındaki madde için kaosa neden olarak baloncukların oluşmasına yol açar.
Baloncuk yapıları yaklaşık 36 bin ışık yılı uzunluğunda veya 11 kilo parsek. Yani baloncuklar Samanyolu’nun çapının üçte birinden daha uzun.
Bahse konu jet, yaklaşık 2,6 milyon yıl önce madde sızdırmaya başlamış ve bunu yaklaşık 100 bin yıl boyunca yapmış.
Çalışmanın ortak yazarlarından, Michigan Üniversitesi’nden gökbilimci Mateusz Ruszkowski, “Bulgularımız, kara deliklerin içinde yer aldıkları galaksilerle nasıl etkileşime girdiğini anlamamız gerektiğinden önemli çünkü bu etkileşim söz konusu kara deliklerin kontrolsüz büyümesinin aksine kontrollü şekilde büyümesine olanak sağlıyor” dedi.
“Bu Fermi veya eRosita baloncuklarının süper kütleli kara delikler tarafından yönlendirildiği modeline inanıyorsanız, bu temel soruları yanıtlamaya başlayabilirsiniz.”
Baloncuklar özellikle ilgi çekici çünkü çok yakındalar. Bu kadar yakın olmaları gökbilimcilerin kara delikten tam olarak ne kadar enerji atıldığını tespit edebilmesi ve boyutunun diğer hassas ölçümlerini de ayrıntılı olarak yapabilmesi demek.
Ruszkowski, “Yıldız patlaması modelini eleyebilmenin yanı sıra, aynı görüntüleri veya gökyüzündekine çok benzer bir şeyi üretmek için gereken parametreleri bu süper kütleli kara delik modelinde incelikle ayarlayabiliyoruz” dedi.
“Ne kadar enerji pompalandığı, söz konusu baloncukların içinde ne olduğu ve bu baloncukları üretmek için ne kadar enerji girişi gerçekleştiği gibi belirli şeyleri daha iyi sınırlandırabiliriz.”
