Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın yaklaşık altı gün önce Katar’ın başkenti Doha’dan yayın yapan El Cezire TV’yle yaptığı söyleşide İran hakkında söyledikleri Ankara-Tahran arasında gerginliğin doğmasına neden oldu.
Fidan, sunucunun Suriye’deki gelişmeler üzerinde İran’ın durumunu değerlendirmesini istediğinde ilk kez, bu ülkenin başka ülkelerin iç işlerine karışma alışkanlığının kendisi için de kötü sonuçlar doğurabileceğini vurgulamıştı.
El Cezire’deki söyleşi şöyle gelişmişti:
SUNUCU- [SİMULTANE TERCÜME]: Suriye’de olanlar İran’la ilişkilerinizi etkiledi mi? İran ciğerini kaybetti diyebilir miyiz Hizbullah ve Güney Lübnan’a desteği için?
DIŞİŞLERİ BAKANI HAKAN FİDAN: İran’ın bölge ülkelerindeki milisler üzerinden dış politika yürütme meselesi İran’ın uzun zamandır büyük bir riskle yönettiği bir politika. Yani kendine getirdiği birtakım kazanımlar var ama bu kazanımları tutmak için harcadığı maliyet daha fazla. Yani Irak’ta ve Suriye’de sahip olduğu kazanımları ayakta tutabilmek için, İran o kazanımlardan çok daha fazlasını feda etmek zorunda kaldı. Bu benim kendi analizim. Bunu kendilerine de söyledim. Kasım Süleymani hayattayken de söyledim kendisine. Bu türden bir dış politika yaklaşımını değiştirmek lazım. Bu başarı getiriyor gibi gözüküyor ama uzun vadede ve yapısal olarak hem İran sistemine hem bölgeye büyük bir yük getiriyor. Şimdi bu yeni dönemde İran’ın ben gelişen olaylardan büyük dersler çıkardığını da düşünüyorum. Nasıl biz Türkiye olarak dersler çıkartıyorsak, yani akıllı devletin yapması gereken bu, yani bunu yapıyoruz, hep beraber dersler çıkartıyoruz. Bölgesel dayanışmayı artırmak lazım. Yani bölgedeki hiçbir ülke… yani ben hep şunun altını çizmek istiyorum Ali Bey: Zaman artık eski hataları devam ettirme zamanı değil. Soruyorlar bölgeyi Türkler mi domine edecek, İranlılar mı domine edecek, Araplar mı domine edecek diye. Bu domine etme kültüründen, tahakküm etme kültüründen bizim kurtulmamız lazım. Ne Araplar, ne Türkler, ne Kürtler, ne İranlılar – bunların bir dominasyonla, birbirini rahatsız etmeyle, birbirine tehdit oluşturmayla işinin olmaması lazım. Hepimiz akıllı devletleriz, Allah bize akıl vermiş, hikmet vermiş, imkânlarımız var, devletlerimizin sınırları var. Biz bir araya gelip kendi sorunlarımızı kendimiz çözelim, dayanışma içerisinde olalım, birbirimize güvenlik sağlayalım, refah sağlayalım, zenginlik sağlayalım, birbirimiz için tehdit kaynağı olmayalım, birbirimiz için tahakküm kaynağı olmayalım. Ben falan ülke bana tehdit oluşturuyor diye gidip 10 bin kilometre ötedeki ülkeyi buraya getirip burada başka bir sorunun kaynağı olmayalım. Artık bundan bölgenin kurtulması lazım. Bölge bundan kurtulur, bunlardan ders alırsa, inşallah büyük parlak bir geleceğin bizi beklediğini düşünüyorum, yaşadığımız son 20-30 yıldaki sıkıntılardan büyük bir ders çıkartırsak. Biz üzerimize düşen görevleri yaptığımızı düşünüyoruz. İran, Arap ülkeleri – herkes bir araya gelip herkesin alması gereken ders var, üzerine düşen görev var bütün ülkelerin bölgede.
SUNUCU- [SİMULTANE TERCÜME]: İran, Suriye’yi böyle kolayca kaybetmeyi kabul eder mi? Bazıları SDG’yi belli bir destekleme ihtimalinden bahsediyor. Dün ya da birkaç gün önce Bağdat Sayın Şeybani’yi karşılamamıştı. Ziyaret iptal edildi. Belli ki İran’ın etkisi var.
DIŞİŞLERİ BAKANI HAKAN FİDAN: Eğer politika buradan devam ettirilirse ben doğru bir politika olacağını düşünmüyorum. Yani eğer siz başka bir ülkedeki bir grubu destekleyerek orada rahatsızlık oluşturmak isterseniz, başka bir ülke de sizdeki başka bir grubu destekleyerek size rahatsızlık oluşturmak ister. Yani dünyada artık hiçbir şey gizlenemiyor. Sizde olan yetenekler başkasında da var. Dolayısıyla camınıza taş atılmasını istemiyorsanız başkasının camına taş atmayacaksınız.
SUNUCU- [SİMULTANE TERCÜME]: Sizce İran ile bir normalleşme, bir anlaşmaya gidiliyor mu bölgede? Yoksa İran hırçın bir tavırla zararlarını telafi etmeye, bahsettiğiniz yöntemden farklı yöntemle, devam mı ediyor?
DIŞİŞLERİ BAKANI HAKAN FİDAN: İran içerisinde belli grupların Suriye ve Irak meselesini kayıp ve kazanç üzerinden okumayı düşünebileceğini düşünüyorum. Ama İran’ın geneli, aslında tanıdığımız bütün devlet adamları akıllı ve hikmet sahibi insanlar, ben bunu daha farklı okuyacaklarını düşünüyorum. Şimdi Suriye benim kazancım değil, Suriye, Suriye milletinin kazancı. Ben şimdi gidip Suriye’yi şunu yap, bunu yap, böyle yap, egemenliklerini tahakküm edecek bir yapıda olamam. Bu benim kendi ahlakıma ve dış politikamıza aykırı. Aynı şekilde başka ülkelerin de bölgedeki diğer ülkelerle olan ilişkilerini tahakküm etme üzerinden tanımlamamaları lazım. Bakın ben başka bir şey söylüyorum, iş birliği yaparsak birbirimize daha çok kazandırırız. Yani siz gidip bir ülkeyi kontrol altına alma gibi bir 19. yüzyıla ait, 18. yüzyıla ait bir fikirle devam ederseniz, sömürücü durumuna düşerseniz, o ülkedeki problemler sizi daha fazla içine çeker. Sonuçta bir şey yapamazsınız. Bakın, Suriye’deki problemler arttı, arttı, arttı… Yani İran bir şey yapabildi mi? Rusya bir şey yapabildi mi? Yapamazsınız yani bir sorunu bir ülkenin kendisinin çözmesi lazım. Şimdi Suriye’nin kendi milli unsurları, şu anda yeni hükûmet kurdular. Biz ancak destek verebiliriz bunlara. Ama eğer haşa biz bunları yönetelim, bunların üzerinde tahakküm kuralım, bunlar bizim dediklerimizi yapsınlar gibi bir yaklaşım olursa, bizim zaten bölgede geliştirmek istediğimiz vizyona bu aykırı. Dayanışma içinde olmamız lazım. Herkesin aklı var, herkesin nefsi var, herkesin onuru var. Herkes kendisini en az benim kadar vatansever, milliyetçi, değerlerine bağlı, onur ve izzet içerisinde yaşamaya değer olan bir birey olarak görüyor. Sonuçta benim bunu dikkate almam lazım.
Büyükelçi bakanlığa çağrıldı
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ile Akdeniz ve Doğu Avrupa Genel Müdürü Mahmud Haydari, bugün Tahran’daki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçisi Hicabi Kırlangıç ile yaptığı görüşmede, son dönemdeki Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın açıklamalarına atıfta bulunarak şunları söyledi:
“İki ülkenin ortak çıkarları ve bölgedeki koşulların hassasiyeti, yanlış yorumlar ve gerçekçi olmayan analizlerden kaçınılmasını gerektirmektedir; çünkü bu tür ifadeler ikili ilişkilerde ayrılığa ve gerilime yol açabilir.”
Akdeniz ve Doğu Avrupa Genel Müdürü, İsrail’in yayılmacılığını bölgenin istikrarı ve güvenliği için en büyük tehdit olarak nitelendirerek, önemli İslam ülkelerinden, Filistin halkına ve bölgedeki diğer halklara karşı İsrail’in işlediği suçlar ve saldırıları durdurmak için tüm çabalarını seferber etmeleri gerektiğini belirtti.
Türkiye’nin Tahran Büyükelçisi de, ülkesinin İran İslam Cumhuriyeti ile dostane ilişkileri sürdürme ve geliştirme yaklaşımını vurgulayarak şunları söyledi:
“Biz de Türkiye ve İran gibi iki önemli ülkenin, ikili ilişkilerin, bölgesel ilişkilerin güçlendirilmesi ve mevcut tehditlerin ortadan kaldırılması için yakın işbirliği yapması gerektiğine inanıyoruz.”
Kırlangıç, İranlı yetkililerin görüşlerini Ankara’ya ileteceğini belirtti.
Türkiye’den yanıt
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, İranlı yetkililerle düzenli olarak bir araya gelip görüş alışverişinde bulunduklarını belirterek, “Bugün de İran Büyükelçiliği maslahatgüzarını Bakanlığımıza davet ettik. Görüşmede ikili konular ele alındı. Bazı İranlı yetkililerin Türkiye’ye yönelik iddialarını da gündeme getirdik. Son dönemde İranlı yetkililerin Türkiye’ye dönük eleştirilerini daha ziyade kamuoyu önünde dile getirdiklerini görüyoruz. Bu konuda hazırladığımız bir dosyayı daha önce İran tarafına iletmiştik esasen. Biz her halükarda dış politikayla ilgili konuların iç siyasete malzeme edilmemesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu çerçevede, diğer bir ülkeye verilmesi gereken kritik mesajları doğrudan muhataplarına iletmeyi tercih ediyoruz. Bugün de bu yolu izledik. İran’la ilişkilerimize büyük değer veriyoruz. Türkiye ve İran arasındaki ilişkileri güçlendirmek bizim için önem arz ediyor” dedi.
Kaynak: M5
