Trump’ın İran’a nükleer teklifi hangi maddeleri içeriyor?

Taslak teklif Obama dönemindeki nükleer anlaşmayla benzerlik taşıyor ve Trump yönetiminin büyük bir geri adım atmasını içeriyor.

Axios’un Pazartesi günü bildirdiğine göre, Trump yönetiminin İran’a ilettiği bir teklifte ABD, nükleer anlaşmanın bir parçası olarak İran’ın önceden belirlenmiş bir süre için düşük seviyede Uranyum zenginleştirmesine izin verecek.

Rapor, İran’ın belli bir düzeyde Uranyum zenginleştirme hakkını elinde tutma ısrarı göz önünde bulundurulduğunda, anlaşma taraftarlarını rahatlatabilir ancak İsrail ve ABD Kongresi’ndeki müttefikleri tarafından muhtemelen şiddetli eleştirilerle karşılanacaktır.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu İran’a yönelik “önleyici askeri saldırıları” savunuyor. İsrail, istediği tek nükleer anlaşmanın eski Libya lideri Muammer Kaddafi’nin 2003 yılında kabul ettiği ve Libya’nın nükleer altyapısının tamamen yok edilmesini öngören anlaşmaya benzer bir anlaşma olduğunu ifade ediyor.

Trump geçen hafta Netanyahu’yu İran’a saldırı düzenlememesi konusunda uyardığını söyledi. Ancak Cuma günü de “istediğimiz her şeyi havaya uçurabileceğimiz ama kimsenin ölmeyeceği” bir anlaşma istediğini söyledi.

İran’ın sivil bir nükleer programı sürdürmek için kendi sınırları içerisinde uranyumu yüzde üçe kadar zenginleştirmesi gerekiyor. Bu rakam şu anda bulunduğu yüzde 60 seviyesinin önemli ölçüde altında.

Bu oran, Obama yönetiminin 2015 nükleer anlaşmasının bir parçası olarak İran ile mutabık kaldığı yüzde 3.67 zenginleştirme seviyesine yakın.

Bildiklerimiz

Bir önceki Trump yönetimi, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) olarak bilinen 2015 tarihli nükleer anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekilmişti.

Axios’un haberine göre teklif kabul edilirse, anlaşmadaki kırmızı çizgisinin İran’ın uranyum zenginleştirmesini engellemek olduğunu belirten Trump yönetimi büyük bir taviz vermiş olacak.

“İran’da bir zenginleştirme programı bir daha asla var olamaz. Bu bizim kırmızı çizgimiz. Zenginleştirme yok” demişti ABD temsilcisi Steve Witkoff Mayıs ayında verdiği bir demeçte.

Obama anlaşmasında olduğu gibi, İran belirli bir süre için yüzde üç eşik değerinde zenginleştirme yapmakla sınırlandırılacak. JCPOA İran’ın zenginleştirme limitine 15 yıllık bir zaman sınırı getirmişti.

Trump’ın önerisi zaman sınırını sonraki müzakere turları için açık bırakıyor.

ABD ve İran bugüne kadar beş tur görüşme gerçekleştirdi. Müzakerelere çoğunlukla Umman aracılık etti ancak Witkoff ve İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi şahsen bir araya geldi.

Axios’un haberine göre Trump’ın önerisi 2015 anlaşmasını başka alanlarda da tekrarlıyor gibi görünüyor.

Habere göre İran’ın yeni zenginleştirme tesisleri inşa etmesine izin verilmeyecek ve “uranyumun dönüştürülmesi ve işlenmesi için kritik altyapıyı sökmesi” gerekecek.

Bu ifadeler, İran’ın santrifüjlerinin üçte ikisini sökmesini ve kaldırmasını zorunlu kılan 2015 nükleer anlaşmasına benziyor.

Trump’ın önerisi İran’ın yeraltındaki zenginleştirme tesislerini taraflarca müzakere edilecek bir süre boyunca “faaliyet dışı” bırakmasını öngörüyor.

2015 anlaşması 2031 yılına kadar yeraltı zenginleştirme tesisinde uranyumu işlemeyi engelliyordu.

Witkoff ABD’nin teklifini Cumartesi günü İran’a gönderdi.

Zenginleştirme konsorsiyumu

Axios’a göre, anlaşma büyük ölçüde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından “güçlü bir izleme ve doğrulama sistemine” dayanıyor.

2015’teki anlaşma ile Trump’ın önerisi arasındaki en önemli farklardan biri, İran’ın da dahil olduğu bölgesel bir zenginleştirme konsorsiyumu öngörmesi. ABD’nin iki önemli ortağı olan Suudi Arabistan ve BAE’nin konsorsiyumun bir parçası olarak İran’a katılabileceğine dair çeşitli haberler de gündemde.

Körfez ülkeleri 2015 nükleer anlaşmasına şiddetle karşı çıkmıştı zira bölge genelinde İran ile vekalet mücadelesine girmişlerdi. Ancak Riyad ve Abu Dabi son birkaç yıldır Tahran ile yakınlaşmaya başladı.

Suudi Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan, Trump’ın Mayıs ayında Riyad’a yaptığı ziyaretin ardından krallığın nükleer görüşmeleri “tamamen desteklediğini” kaydetmişti.

Beyaz Saray Axios’un haberini ne doğruladı ne de yalanladı. İran ise henüz bu konuda bir yorum yapmadı.

Pazartesi günü İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi düzenlediği basın toplantısında Tahran’ın anlaşmanın bir parçası olarak yaptırımların hafifletilmesi konusuna açıklık getirilmesini istediğini söyledi.

“Yaptırımların etkin bir şekilde kaldırılacağını garanti altına almak istiyoruz” dedi ve ekledi: “Şu ana kadar Amerikan tarafı bu konuya açıklık getirmek istemedi.”

Wall Street Journal yayın kurulu Pazar günü Trump yönetiminin İran’a yönelik tüm yeni yaptırım faaliyetlerini durdurduğunu belirten bir makale yayınladı.

Kaynak: Mepa News, Middle East Eye