Pakistan, İran ve Afganistan’ın bulunduğu ortak bir bölgede yer alan Belucistan’ın adı son yıllarda terör saldırıları ve yatırımlarla anılıyor. ABD’nin çekilmesiyle Çin’in nüfuzunu artırdığı bölgedeki Beluciler ise kaynaklarının sömürüldüğü gerekçesi ile tepki gösteriyor.
Pakistan topraklarının yüzde 44’ünü kaplayarak ülkenin en büyük eyaletini oluşturan Belucistan’ın bir bölümü de İran ve Afganistan’a uzanıyor. İran’ın kuzeydoğusunda, Pakistan ve Afganistan sınırında yer alan bu bölge ise Sistan-Belucistan olarak adlandırılıyor.
Çoğunluğu Sünni Müslümanlar Belucilerden oluşan Sistan-Belucistan vilayetinde Şii mezhebine bağlı Sistaniler de yaşıyor. İran’daki mezhep çatışmaları ve Belucilerin ayrılıkçı görülmesi bölgenin bir tehdit olarak algılanmasına yol açtı.
Belucistan’ın Afganistan topraklarındaki bölümü ise ülkenin güneyindeki Helmand’da yer alıyor. Afganistan’ın en büyük vilayeti olan Belucistan’da çoğunlukla Beluciler yaşa da önemli oranda Peştun da bulunuyor.
Belucistan bölgesinin son yıllarda öne çıkmasının en büyük nedeni bulunduğu konum. Küresel ve bölgesel aktörler açısından kritik bir konumda olan Belucistan, dünyanın enerji merkezi olarak nitelendirilen Hürmüz Boğazı’na açılan bir kapı görevini görüyor.
Öte yandan, henüz yeterli çalışma yapılmasa da bölgede zengin doğal gaz kaynaklarının bulunduğu biliniyor. Bunu yanı sıra petrol, uranyum, bakır ve altın rezervleri bakımından da oldukça zengin. Ancak bölgenin tehlikeli ve istikrarsız görülmesi yatırım yapılmasını engelliyor.
Pakistan’ın bölgelere göre en büyük, ancak en az nüfuslu eyaleti olan Belucistan’da 15 yıldan fazla bir süredir çatışmalar kendini gösteriyor. Eyaletteki yerel halk, bölgedeki zengin kaynaklardan yararlanamadığı ve merkezi hükümet tarafından sömürüldüğü gerekçesi ile İslamabad yönetimine karşı çıkıyor. Bölgede yaşayanların merkezi hükümetlere karşı çıkması ve bazı ayrılıkçı grupların oluşması nedeniyle Pakistan ve İran’ın en fazla terör operasyonu yaptıkları ve asker konuşlandırdıkları bölgede olarak da Belucistan ön plana çıkıyor.
Başta Belucistan Kurtuluş Ordusu (BLA) ve Belucistan Kurtuluş Cephesi olmak üzere bölgede bulunan ayrılıkçı gruplar, Pakistan’dan bağımsızlık istiyor. Ancak Taliban yönetiminin bölgedeki ayrılıkçı Belucilere baskı yapması söz konusu.
ÇİN’İN BÖLGEDEKİ ÇIKARLARI
Belucistan’ın önemli konumu ve kaynakları, dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahip Çin’in de dikkatini çekti. Aynı zamanda Asya’daki en güçlü ülke olan Çin için Belucistan bölgesi hem Bir Kuşak Bir Yol hem de Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (ÇPEK) açısından oldukça önemli. 65 ülkeyi kapsayan ve 2 trilyon dolardan fazla maliyeti olan Bir Kuşak Bir Yol projesinin en önemli ayaklarından birini Pakistan oluşturuyor. Ayrıca ÇPEK kapsamında Umman Denizi kıyısındaki Gwadar limanına kadar ulaşan koridorda, karayolu, demiryolu ve boru hattı gibi birçok geniş çaplı yatırım yapılıyor.
Pekin yönetimi, bu koridor ile Malakka Boğazı’na olan enerji ve ticari bağımlılığı azaltacak. Diğer yandan ise Orta Doğu’dan Gwadar’a gelen petrolü burada kurulacak rafineride işleyerek, inşa ettiği boru hatları üzerinden kendi topraklarına ulaştıracak. ABD ve müttefiklerinin yoğun bir şekilde yerleştiği Malakka Boğazı’na ve giderek tansiyonun yükseldiği Güney Çin Denizi’ne olan bağımlılığı azaltmak, Çin’in başlıca hedefleri arasında.
Özellikle Gwadar limanının olduğu bölgede yapılan yatırımlarda, yerel halkın yaşam alanlarından çıkmak zorunda bırakılması, kamulaştırma girişimleri ve bölgedeki çalışmalarda yerel halkın istihdam edilmemesi (işçilerin büyük bir bölümü Çin’den geliyor), Belucilerin tepkisine yol açtı.
Çin merkezli yatırımların bölgede artmasının ardından geçen yıl, birkaç Beluci grubu Baloch Raji Ajohi Sangar (BRAS) adlı bir ittifak kurdu. Pekin yönetimini hedef alan ittifak, “Beluci bölgesini ve doğal kaynaklarını işgal etme” planlarından vazgeçmesi gerektiği konusunda uyarıda bulundu. BLA ayrıca, Çin’in projelerine intihar saldırıları düzenlemek için özel bir “Majed Brigade” birimi kurdu ve bölgede Çin’i hedef alan birçok saldırı gerçekleştirildi.
PAKİSTAN’DAKİ İKİ TEHDİT: TTP VE BELUCİ AYRILIKÇILARI
Taliban’ın Afganistan’ın kontrolünü ele geçirmesiyle Beluci grupların Afganistan’daki sığınaklarını kaybetmeleri ve yine büyük bir Sünni Beluci nüfusunun bulunduğu İran’daki Sistan-Belucistan’a taşınmaları bekleniyor.
Sistan-Belucistan’da Ceyş el-Adl gibi birkaç Sünni dini grup ise Tahran’ı Sünni Müslümanlara ve Beluci nüfusa karşı ayrımcılık yapmakla suçluyor.
Pakistan Başbakanı Imran Khan’ın da aralarında bulunduğu bazı liderler, Beluci ayrılıkçı gruplarla görüşmeler yaptı. Özellikle son dönemde ABD’nin bölgeden çekilmesiyle değişen dinamiklerin Beluci gruplar üzerinde ikna edici etkisi olabileceği düşüncesiyle görüşme talebi yinelendi. Ancak Beluci grup liderleriyle hükümet arasında kurulmak istenen diyalog başarılı olmadı.
Pakistan, Beluci gruplarla müzakere ederek, bir diğer tehdit olan Pakistan Taliban’ı Tehreek-e-Taliban (TTP) ile mücadeleye odaklanmak istiyor. Taliban’ın Afganistan’da güç kazanmasıyla cesaretlenen TTP, Pakistan’daki güvenlik güçlerine yönelik saldırılarını artırdı. Sadece temmuz ayında gerçekleştirilen 26 saldırıyı TTP üstlendi.
KÜRESEL AKTÖRLERİN REKABET ALANI
Çin’in Pakistan üzerinden yürüttüğü projeleri ve bölgede artan nüfuzu, diğer küresel ve bölgesel güçleri rahatsız ediyor. Bu çerçevede Belucistan’daki ayrılıkçı grupların ve saldırı girişimlerinin ABD eliyle yapıldığına yönelik iddialar bulunuyor.
Pakistan’ın Suudi Arabistan ile ilişkilerini geliştirmesi ve bölgedeki madenleri işletmede ayrıcalık tanıması da hem ABD’yi hem de İran’ı yakından ilgilendiriyor. İran’ın Pakistan’da faaliyet gösteren ayrılıkçı gruplara destek verdiği yönündeki iddialar da iki komşu ülkenin arasındaki çatışmayı kanıtlıyor.
Denklemdeki bir diğer ülke olan Hindistan da düşman ülke olarak gördüğü Pakistan’ın Çin ile olan iş birliğinden ve kendisini çevreleyen ticari faaliyetlerden rahatsız. Hindistan’ın Beluci gruplara destek verdiği Pakistan tarafından sık sık dile getiriliyor.
Coğrafi konumu itibariyle Belucistan bölgesi, Batı Asya’nın önemli kırılma noktalarından biri. Küresel ticari işleyişte kritik bir noktada bulunmasının yanı sıra küresel ve bölgesel güçlerin rekabetinin de somutlaştığı bir bölge. ABD’nin bölgeden çekilmesinin ardından en büyük rakibi Çin’in bölgedeki nüfuzunu artırması, ilerleyen zamanlarda Belucistan’daki tansiyonun daha da artmasına yol açacaktır.
Kaynak: IntellStrategy
