Wall Street Journal: İran İHA’larında kullanılan yabancı bileşenler neler?
İran’ın insansız hava araçlarında (İHA) kullandığı yabancı bileşenler oldukça fazla. Ancak yaptırımlara rağmen tedarik zinciri sağlam kalmaya devam ediyor.
Ukrayna’da düşürülen İran insansız hava araçlarından toplanan yeni istihbarat, uçak parçalarının çoğunun ABD, Avrupa ve diğer müttefik ülkelerdeki şirketler tarafından üretildiğini gösteriyor.
Batılı parçaların belgelenmesi Tahran’ın modern tarihteki en kapsamlı yaptırım rejimlerinden birinin hedefi olmasına rağmen kendisini ve müttefiklerini güçlü yeni silahlarla nasıl silahlandırdığını gözler önüne seriyor.
Ukrayna istihbaratı, Journal tarafından incelenen belgelere göre, Ukrayna’da düşürülen İran insansız hava araçlarının bileşenlerinin dörtte üçünün Amerikan yapımı olduğunu tahmin ediyor.
Ukraynalı araştırmacılara göre, bulgular, Ukrayna ordusunun, Ukrayna’nın uçuş ortasında hacklediği ve sağlam bir şekilde indiği bir İran Muhacir-6 İHA da dahil olmak üzere birkaç insansız hava aracını düşürmesinden sonra yapıldı.
Ukrayna askeri istihbaratı tarafından tespit edilen bileşenler, Bağımsız Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu veya uçağı denetleyen Kiev merkezli kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan NAKO tarafından doğrulandı.
Uzmanlığı askeri sözleşmeleri ve silahları değerlendirmeyi içeren NAKO, raporunu Wall Street Journal’a gösterdi.
Rapora göre, düşürülen İHA’nın iç kısımlarını oluşturan Ukraynalı araştırmacılar tarafından tespit edilen 200’den fazla teknik bileşenin yaklaşık yarısı, ABD merkezli firmalar ve yaklaşık üçte biri Japonya’daki şirketler tarafından üretildi.
WSJ tarafından temasa geçildiğinde, ihracat kontrolünün uygulanmasından sorumlu ABD yetkilileri ve parçaları tespit edilen şirketler, bileşenlerin kökenini doğrulayamadı veya yorum talebine cevap vermedi.
ABD’deki Japonya, Almanya, İsrail ve Çin büyükelçilikleri yanıt vermedi veya yorum yapmayı reddetti.
İran’ın Birleşmiş Milletler Misyonu, Batılı kısımları kullanımıyla ilgili sorulara cevap vermedi, ancak Tahran’ın “Ukrayna ile teknik uzmanlar düzeyinde görüşmeye ve insansız hava aracı veya parça sahipliği iddialarını araştırmaya hazır olduğunu” söyledi.
İran ekonomisine uygulanan ABD yaptırımları, kısmen ülkeyi, insansız hava araçları da dahil olmak üzere ordusunu finanse etmek ve geliştirmek için gereken uluslararası finansman ve ticaretten kesmeyi amaçlıyordu.
Benzer şekilde, ABD ve Avrupa’da gelişmiş silahlar için kullanılabilecek ticari bileşenlerin ihracatına ilişkin yasaklar, İran ve diğer düşmanların Batı’nın teknik uzmanlığından yararlanmasını önlemek için tasarlanmıştır.
İHA’lara güdüm veren, güç veren ve yönlendiren Batı yapımı bileşenler, İran’ın silah geliştirme ve yayılmasını engellemeye çalışan dünya liderleri için can sıkıcı bir sorun teşkil ediyor.
İran’ın İHA filosu, taşıyabilecekleri hassas güdümlü füzelerle birlikte, Batılı güvenlik yetkilileri tarafından İran’ın nükleer programından daha büyük bir acil tehdit olarak görülüyor.
“Bir öncelik, yabancı parçaların İran insansız hava araçlarına nasıl geldiğini anlamak” diyor Washington merkezli Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü’nün kurucusu David Albright.
Albright, Batılı bileşenlerin yanı sıra, Çinli şirketlerin İran’a savaş insansız hava araçlarını üretmek için Batı mallarının kopyalarını tedarik edebileceğine dair kanıtlar da olduğunu söyledi.
İhracat kontrollerini uygulamaktan sorumlu ABD federal ajansı olan Ticaret Bakanlığı’nın Sanayi ve Güvenlik Bürosu, konuya aşina endüstri yetkililerine göre, Batı kökenli parçalar hakkında bir soruşturma başlattı.
Üst düzey bir Ticaret Bakanlığı yetkilisi, herhangi bir özel durum hakkında yorum yapmayı reddetti, ancak “Ukrayna halkına karşı kullanılmak üzere Ukrayna’ya silahların yayılması bizim için en önemli önceliktir ve bu çabayla bağlantılı olabilecek herhangi bir yasadışı ihracatı araştıracağız” dedi.
Rusya, yaz ayları boyunca Ukrayna’nın savaş alanındaki bir dizi başarısının Rus kuvvetlerini geri çekilmeye göndermesinin ardından kritik altyapıya saldırmak için İran insansız hava araçlarını kullanmaya başladı.
Batı yapımı bileşenler, yetkililerin Tahran’ın insansız hava araçlarını çoğaltmasını engellemeye çalışırken yaşadıkları zorluğun altını çiziyor.
Parçaların çoğu ihracat kontrolleri altında değil ve endüstri ve Batılı güvenlik yetkililerine göre, internet üzerinden kolayca satın alınabiliyor ve daha az dikkat çeken diğer ülkeler aracılığıyla İran’a gönderilebiliyor.
Bu tür aktarımlar yasaların ihlali anlamına geliyor ancak önlenmesi zor olabilir, diyor bu insanlar.
ABD Hazine Bakanlığı, Rusya tarafından Ukrayna’da kullanılan İran insansız hava araçlarının üretiminden ve transferinden sorumlu olduğunu söylediği birkaç İran, Rus ve Birleşik Arap Emirlikleri şirketine ve bireylerine yaptırım uyguladı.
Ukrayna istihbarat belgelerine ve NAKO’nun raporuna göre, operatörlerin insansız aracı havada manevra yapmasına izin veren Muhacir-6’daki servomotorlar, Japonya’nın Tonegawa-Seiko Co. tarafından üretildi.
Firma yorum talebine cevap vermedi.
Japonya Ticaret Bakanlığı, geçen yıl Birleşmiş Milletler müfettişlerinin İran’a ait bir insansız hava aracındaki parçalardan birini bulmasının ardından firmayı Çin’e izinsiz servomotor ihraç etmekle suçladı.
Şirket, yerel medyaya, parçalarının askeri İHA’larda kullanılacağını bilmediğini söyledi.
İstihbarat ve NAKO raporuna göre, bir dizi başka elektronik bileşen, dünyanın en üst düzey çip üreticilerinden ikisi olan Alman Infineon Technologies AG ve Arizona merkezli Microchip Technology Inc. birimleri tarafından üretildi.
Microchip Technology sözcüsü Brian Thorsen, firmanın müşterileri taramayı da içeren “tedarik zinciri bütünlüğünü korumaya özen gösterdiğini” söyledi.
Ayrıca, endüstriyel, havacılık, savunma ve diğer sektörlerde 120.000’den fazla müşteriye sahip olmanın yanı sıra, üçüncü taraf distribütörlerin de ürünlerini dünya çapında sattığını söyledi.
“Cihazın kendisine erişim olmadan, bunun bir Microchip ürünü mü yoksa sahte ürün mü olduğunu ve bir Microchip ürünü olup olmadığını, bu özel uygulamada nasıl sonuçlandığını bilemiyoruz.”
Infineon sözcüsü, şirketin hiçbir ürününü İran’a satmadığını kaydetti.
Muhacir-6’da gözetim ve hedefleme için kullanılan yüksek çözünürlüklü teleskopik kızılötesi lens, cihazın Muhacir-6’daki fotoğraflarına ve Journal tarafından incelenen kurumsal broşürlere göre, İsrailli bir firma olan Ophir Optronics Solutions Ltd. tarafından yapılan bir modelle aynı görünüyor.
Şirket yorum yapmaktan kaçındı.
Ophir’in ana şirketi MKS Instruments Inc., İran’a satış yapmadığını ve ihracat kontrolleri ve yaptırımlar da dahil olmak üzere ABD veya diğer geçerli yasalara uyduğunu vurguladı.
Belirli bir bileşenin kökenlerini belirlemek, onları üreten şirketler için bile zor olabilir.
Örneğin, Ukrayna istihbaratı, rapora göre, kızılötesi kameranın Oregon merkezli bir şirket olan Ophir lensleri kullanan Sierra-Olympic Technologies Inc. tarafından üretildiğinden şüpheleniyordu.
Ancak Sierra-Olympic’in kurucusu ve CEO’su Chris Johnston, fotoğrafları inceledikten sonra kameranın bazı parçalarının aynı olduğunu, ancak diğerlerinin farklı olduğunu ve bunun firmasından kaynaklanmadığını öne sürdü.
Johnston, Sierra-Olympic’in Journal ile temasa geçtikten sonra kameralardan birini satın alan her müşteriyi takip ettiğini ve “her birinin hesaba katıldığını” söyledi.
Johnston, firmasının birkaç yıl önce bir İran vatandaşı tarafından yapılan satın alma taleplerini reddettiğini ve federal yetkilileri uyardığını kaydetti.
Ancak İranlılar, Irak ve Afganistan’da düşürülen Batılı askeri uçaklardan veya aracılardan parça alabileceklerini söyledi.
“İhracat yasalarındaki açıklar öncelikle kötü aktörler, ABD ihracat yasalarına ve ev sahibi ülkelerinkilere uymayı reddeden kötü aktörler olan insanlar.
ABD’de birisi ihracat kontrollü bir şey satın alıp İran’a gönderirse, hapise girer.”
Analistlerin işaret ettiği bir diğer sorun da, ABD’nin İran’a karşı yaptırımlar uygulamasına rağmen, Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere diğer hükümetlerin çoğunun uygulamaması.
Üst düzey Hazine Bakanlığı yetkilileri, geçtiğimiz haftalarda, İran’ın insansız hava araçlarını donatmak için kullandığı tedarik kanallarına yaptırım uygulamayı planladıkları konusunda uyardılar.
Ancak bazı endüstri uzmanları bu çabaların yeterli olmadığını söylüyor.
Kaynak: WSJ, gdh
