Lübnan’a gelmesi planlanan gazla ilgili “şüpheler”

Lübnan, elektrik üretim tesislerini işletmek için gerekli yakıtı ve özel jeneratörleri işletecek dizeli sağlamada ciddi bir krizle karşı karşıya.

Lübnanlılar son haftalarda devlet kurumlarının tedariki durdurmasıyla ülkenin elektriğinin çoğunu sağlayan yedek jeneratörleri çalıştırmak için yeterli dizel bulmakta zorlanıyor. Bu da Lübnan hükümetini de zor durumda bırakıyor.

İran ve Rusya, yakıt sıkıntısı yüzünden iki büyük enerji santralinde üretimin önemli ölçüde düşen Lübnan’ın ana yakıt tedarikçileri.

Geçtiğimiz günlerde İran Suriye’deki Baniyas limanı üzerinden Lübnan’a iki petrol tankeri göndermişti. Ondan önce de başka bir tanker Baniyas Limanına geldi ve yükünü limana boşalttı. Ancak İran’dan gelen petrol, sorunu çözmek için yeterli bir adım sağlamıyor.

İran’dan gelen petrol miktarı Lübnan’daki elektrik şebekesini canlandırmaya yetmiyor. Ayrıca İran’dan Suriye üzerinden gelen petrolün önemli bölümü Hizbullah’ın kontrolünde olması ve kontrol ettiği bölgelere aktarılması nedeniyle siyasi sorunların önünü açıyor.

Yine İran’ın başka bir ülkeye petrol satması yasak olduğu için ve 2019’da Suriye rejimine uygulanan yaptırımlar başka ülkelerle anlaşma yapmayı ve Suriye üzerinden petrol transferini yasakladığı için başka bir problem ortaya çıkıyor.

Mısır doğalgazını Lübnan’a taşıma planı

ABD’nin Beyrut Büyükelçisi Dorothy Shea, beklenmeyen bir hareketle Lübnan başkanlığına, Ürdün’den Lübnan’a akacak olan ve Mısır doğalgaz boru hattı adını verdiği bir boru hattının uzatılmasını önerdi.

Teklifin Lübnan’daki kötü durumu çözmek için bir atılım olarak ortaya çıkmasına rağmen, teklif birçok soru işareti taşıyor.

ABD büyükelçisi Dorothy Shea geçen ağustos ayında Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn’a şunları söyledi:

“Amerikan yönetiminin, Lübnan’a Ürdün’den Suriye üzerinden elektrik enerjisi ithal etmesine yardım etmeye devam etme kararı hakkında bilgilendirildi. Bu, Ürdün’e bol miktarda Mısır gazı sağlayarak, Ürdün’ü Suriye üzerinden Lübnan’a bağlayan şebekeye yerleştirilecek ek miktarlarda elektrik üretmesini sağlayarak gerçekleşecek. Aynı zamanda Mısır gazının Ürdün ve Suriye üzerinden kuzey Lübnan’a transferini de kolaylaştıracak.”

Bu teklifin sonucunda Lübnan, Ürdün, Mısır ve Suriye arasında bakanlar düzeyinde bir görüşme gerçekleşti. Katılımcılar, Mısır doğalgazını Ürdün ve Suriye üzerinden Lübnan’a ulaştırmak için dört yönlü bir anlaşmayı kabul ettiler ve bunu gerçekleştirmek için bir eylem planı ve zaman çizelgesi sundular.

Teklifin ABD tarafından sunulması, ABD yönetiminin, Suriye makamlarıyla ticari işlemleri yasaklayan “Sezar Yasası’ndan projeyi istisnası olarak yorumlanırken, bazı analistler bunun ABD ile İran arasındaki rekabetin bir örneği olduğunu söylüyor.

Ürdün Kralı’nın, ABD büyükelçinin planı açıklamasından bir ay önce, temmuz ayında ABD Başkanı Joe Biden ile yaptığı görüşmede planı tartışmış olması muhtemeldir.

Esad Rejimi için fırsat

Suriye, siyasi ve ekonomik kazanımları nedeniyle bu projeden yararlanan bir ülke olarak ortaya çıkıyor.  Suriye proje sayesinde birçok Arap ülkesinin siyasi kanalına nüfuz ediyor.

Hatırlatmak isterim ki, İki hafta önce Beşar Esad, Ürdün Kralı Abdullah El-Hüseyin ile on yıldan fazla bir süre sonra ilk kez bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti.

Bir önceki paragrafta bahsettiğim dörtlü anlaşmadan önce de Suriye savaşının patlak vermesinden bu yana türünün ilk örneği olan resmi bir Lübnan heyetinin Şam’ı ziyareti gerçekleşti.

Başka bir ifade ile, Lübnan krizi, Suriye için altyapısını yeniden inşa etme konusunda fayda sağlayacak bir yol olarak ortaya çıktı.

Washington’un geçen çarşamba günü Dışişleri Bakanı Anthony Blinken aracılığıyla ülkesinin “Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ı normalleştirme veya rehabilite etme çabalarını destekleme” niyetinde olmadığını açıklamasına rağmen, ABD’nin bu Proje ile Suriye’ye tanıdığı istisnaya bir açıklık getirmesi gerekiyor.

Suriye üzerinden Lübnan’a ulaşacak gaz İsrail gazı mı?

Ürdün ve Mısır’ın İsrail ile enerji alanındaki iş birliğinin tarihi uzun yıllara uzanıyor. Örneğin Ürdün’ün İsrail ile 2016 yılına dayanan bir anlaşması var, Ayrıca İsrail’in Mısır ile enerji alanında on milyarlarca dolar olduğu tahmin edilen iş birliği var.

2018’de de”Tamar ve Leviathan Gaz Ortaklığı” ile Mısırlı “Dolphinus” şirketi arasında İsrail’in Mısır’a 15 milyar dolarlık doğal gaz ihracatını da içeren büyük bir anlaşma imzalandı.

Yani Suriye üzerinden Lübnan’a ulaşacak gazın İsrail gazı olacağı varsayımı mevcut.

İsrail’in Kanal 12 televizyonu, geçen hafta Mısır’dan Lübnan’a boru hatlarıyla Ürdün ve Suriye üzerinden taşınacak elektrik üretimi için kullanılacak gazının İsrail gazı olduğunu bildirdi. Kanal şunu da ekledi, “Washington bu planı Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad rejimine uyguladığı yaptırımlardan muaf tutacak.”.

Kanal, “Plan, Kızıldeniz’in dibindeki bir boru hattıyla önce Akabe’ye sonra Ürdün’e, oradan da Suriye’ye akan gazın kullanılmasına ve Lübnan’a taşınmasına bağlı” diyerek şunu ekledi: “Gazın taşınması için gereken Kuzey Sina’daki Mısır boru hattı İsrail tarafından sağlanıyor.”

Proje açıklanmadan önce de Mısır Petrol Bakanı Tarek El Molla ile İsrail Enerji Bakanı Karen Al-Harrar arasında iki ülke arasında doğalgaz alanında iş birliği konulu bir görüşme yapıldı.

Ayrıca görüşme bunun yanı sıra, İsrail gazının Mısır doğal gaz sıvılaştırma tesislerinde “yeniden ihraç” için sıvılaştırılmak üzere alınmasına ilişkin gelecek planları da ele aldı.

Son olarak böyle bir durum, İsrail’e bölgede, İsrail’le normal ilişkileri ve herhangi bir anlaşmaya sahip olmayan ülkeler için bile bölgenin çekirdeğine entegre etme fırsatı vermek gibi büyük ayrıcalıklar verecektir.

Ela Türkmen