Türkiye-Azerbaycan ilişkileri güçleniyor! Zengezur koridoru neden önemli?

Geçtiğimiz sene İkinci Karabağ Savaşı’nı Azerbaycan kazanmış, topraklarını Ermenistan işgalinden kurtarmıştı. Azerbaycan’a en büyük desteği veren ülke ise Türkiye olmuştu. Azerbaycan’ın Karabağ zaferinden bu yana iki ülke arasındaki ilişkiler her geçen gün gelişiyor. İki ülkenin en büyük hedefi ise Zengezur koridorunu yeniden faaliyete geçirebilmek.

Geçtiğimiz sene Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan İkinci Karabağ Savaşı’nda kilit rol oynayan ülkelerden biri de Türkiye oldu. Savaşın başladığı ilk günden itibaren Azerbaycan’a destek veren Türkiye; siyasi, askeri ve manevi olarak önemli bir rol üstlendi.

Türkiye’nin ürettiği ve Azerbaycan’a verdiği İHA ve SİHA’lar; savaşın birçok alanında Azerbaycan’ın stratejik üstünlüğü ele geçirmesini sağladı. Türkiye’de iktidar ve muhalefet, savaşın ilk gününden son gününe dek  Azerbaycan’a olan desteğini sürdürdü.

Kasım 2020’de İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nın Azerbaycan’ın zaferiyle sonuçlanması; Güney Kafkasya’da dengelerin değişmesini beraberinde getirdi. Savaşın ardından bölge yeniden şekillenmeye başlarken, o güne dek ismi çok duyulmayan Zengezur koridoru dünya gündeminin başına oturdu.

10 Kasım 2020’de yapılan ateşkes anlaşmasının 9. maddesinde, Nahçıvan-Bakü arasında ulaşım imkanları öngörülüyordu. Bu madde, tarihsel olarak Azerbaycan toprağı olan ancak 1920’li yıllarda Sovyetler tarafından  Ermenistan’a bağlanan ve hala da Ermenistan sınırları içerisinde bulunan, Azerbaycan ile Nahçıvan’ın kara bağlantısının kesilmesine yol açan, yaklaşık 43 kilometrelik Zengezur Koridoru’nu yeniden tartışmalı hale getirdi.

Uzun yıllardır tartışma konusu olan Zengezur, Azerbaycan ile Türkiye açısından çok önemli bir bölge. Koridorun açılması halinde, Nahçıvan Özerk Bölgesi ile Azerbaycan arasında karasal bağlantı sağlanacak. Bugüne kadar  Azerbaycan ile Nahçıvan arasında herhangi bir karasal bağlantı bulunmuyordu.

Zengezur Koridoru’nun açılması; Türkiye’den Orta Asya’ya kadar kesintisiz kara ulaşımı yapılabilmesini de beraberinde getirecek. Türkiye’nin, Kafkasya’da diğer Türk cumhuriyetleri ile bağlantısının sağlanabilmesi açısından da Zengezur Koridoru, çok kritik bir konumda.

Her ne kadar son zamanlarda Zengezur Koridoru hakkında olumlu gelişmeler yaşansa da; İran’ın duyduğu rahatsızlık ve Ermenistan’ın alternatif güzergah planları nedeniyle süreç yavaş ilerliyor. Türkiye ve Azerbaycan, ortaya çıkan pürüzleri gidermek için büyük bir çaba gösterirken, Rusya ise süreç hakkında olumsuz açıklamalarda bulunmuyor.

Zengezur bölgesinin Azerbaycan halkında önemli bir yeri bulunuyor. Tarihi ve kültürel olarak Zengezur’un bir  Azerbaycan şehri olduğunu düşünen halk; bölgedeki meselelere daha hassas yaklaşıyor. Sovyetler  döneminde  Ermenistan’a verilen Zengezur, Azerbaycan halkı için de kritik önemde.

İRAN ZENGEZUR KORİDORU’NUN AÇILMASINA MESAFELİ

İran, Zengezur Koridoru’nun yeniden açılmasına ve faaliyete geçmesine mesafeli yaklaşıyor. Bu koridorun açılması halinde Ermenistan ile sınırlarının ortadan kalkacağını düşünen İran, İsrail gibi düşmanlarının bölgede daha rahat hareket edebileceğinden endişe ediyor. Ayrıca İran, Türkiye’nin bölgede nüfuzunu artırması ve diğer Türk cumhuriyetleri ile ilişkilerini geliştirmesini istemiyor.

İkinci Karabağ Savaşı’nda net bir tavır ortaya koyamayan ve sürecin dışında tutulan İran; Zengezur Koridoru’nun açılması halinde, Ermenistan ile ilişkilerinde sorun yaşanması, Azerbaycan ile ekonomik ve siyasi bağlarının zayıflaması ve Azerbaycan’ın Nahçıvan’a ulaşması için kendisine olan ihtiyacının azalması gibi ihtimalleri göz önünde bulunduruyor.

Zengezur Koridoru’nun kapalı olması ve Nahçıvan ile Azerbaycan arasında doğrudan bir kara yolu olmaması sebebiyle iki taraf arasındaki bağlantı İran üzerinden sağlanıyor. Türkiye’den çıkan ve Orta Asya’ya kara yoluyla giden kamyonlar da İran topraklarını kullanmak zorunda kalıyor. Zengezur’un açılması halinde İran’ın bölgedeki ayrıcalıklı konumu son bulmuş olacak ve ekonomik olarak olumsuz etkilenecek.

İran’ın bir diğer endişesi ise Zengezur’un açılması halinde Türkiye’nin Ermenistan ile ilişkilerini geliştirmesi.  Türkiye Ermenistan’ın Batı’ya açılan kapısı olursa; İran’ın bölgede etkinliği daha da azalacak ve Ermenistan’ın  İran ile ticari ilişkileri azalacak.

ERMENİSTAN’IN ZENGEZUR HESAPLARI

Her ne kadar İkinci Dağlık Karabağ Savaşı’nı kaybetse de; Ermenistan, bölge ülkeleri için oldukça kritik bir konuma gelmiş durumda. İran, Zengezur Koridoru’nun etkisini azaltmak için Basra Körfezi’nden Gürcistan’a kadar uzanan bir güzergah oluşturma hesapları yapıyor. Bu durum, Ermenistan’ın bölgedeki kritik konumunu gözler önüne seriyor.

Zengezur Koridoru’nun açılması; Ermenistan’ı siyasi, ekonomik ve ticari olarak oldukça rahatlatabilir.  Ermenistan,  Türkiye ve Azerbaycan ile ilişkilerini normalleştirerek yeniden refah seviyesini yukarılara doğru çekebilir ve bölgede güvenliğini sağlayabilir. Ayrıca Zengezur’un açılması ve komşularıyla ilişkilerini normalleştirmesi halinde;  Ermenistan’ın, uzun zamandır yaşadığı ekonomik krizi aşabileceğini ve ülke dışına göçün önüne geçebileceğini söylemek mümkün. İşsizlik, fakirlik, yoksulluk ve pahalılık gibi sorunlar yaşayan Ermenistan; Zengezur Koridoru’nun açılması halinde rahat bir nefes alabilir.

Tüm bunlarla birlikte; Ermenistan’ın Bakü-Nahçıvan arasında bir güzergah açmasının önünde ciddi engeller bulunuyor. İran’ın bu koridordan rahatsızlığı ve Rusya’daki bazı çevrelerin tepkileri, Paşinyan’ı bu adımı atmaktan alıkoyuyor. Aynı zamanda Zengezur’un açılması halinde Ermenistan halkı Paşinyan’a ciddi bir tepki gösterebilir. Bu sebeplerden dolayı Paşinyan hükümeti, farklı güzergah oluşturma hesaplarını yapıyor.

TÜRKİYE’NİN KAFKASYA STRATEJİSİ YENİDEN ŞEKİLLENİYOR

Zengezur Koridoru’nun açılması halinde Türkiye-Azerbaycan ilişkileri çok farklı bir boyuta ulaşacak. Türkiye ile  Azerbaycan arasında kara yolu bağlantısının sağlanması durumunda, iki ülke ilişkileri siyasi, ticari, ekonomik ve jeopolitik olarak başka bir seviyeye ulaşacak.

Zengezur Koridoru sayesinde iki ülke arasında ulaşım ve enerji alanlarında da önemli iş birliği söz konusu. Koridorun açılması halinde Türkiye, Kafkaslarda önemli bir güç haline gelecek ve nüfuzunu artıracak. Zengezur’un açılması, Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ekonomik ilişkilerde İran’a bağımlılığın da azalması anlamına geliyor.  Zengezur, Ankara ile Bakü arasında direk ulaşım sağlanmasını beraberinde getirecek.

Zengezur’ın açılması durumunda; Türkiye’nin Nahçıvan’la ilişkileri gelişecek ve Nahçıvan’a olan yatırımları artacak. Ayrıca Kafkasya sınırındaki illeri ekonomik olarak gelişecek ve Türkiye ile Azerbaycan’ın Hazar Denizi’nde önemli projeler geliştirmesinin önündeki engeller kalkacak.

Koridor sayesinde Türkiye’nin diğer Türk cumhuriyetleriyle doğrudan bağlantısı sağlanacak, Ermenistan’la ilişkileri normalleşebilecek ve Rusya ile enerji, ulaşım ve taşımacılık gibi alanlarda iş birliği gelişecek.

Kaynak: IntellStrategy