Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, İran’ın nükleer meselesine hızlı bir çözüm çağrısında bulundu ve Reisi ile 20 iş birliği mutabakat zaptı imzaladı.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping dün İranlı mevkidaşı İbrahim Reisi’yi Pekin’de kabul etti. Pekin’in uluslararası ve bölgesel durumlardaki herhangi bir değişiklikten bağımsız olarak İran ile dostane iş birliğini geliştirmeye kararlı bir şekilde devam edeceğini belirten Şi ‘karmaşık’ küresel bir durum karşısında iki ülke arasındaki ‘dayanışmaya’ övgüde bulundu.
Tahran, Batı ile gerilimin arttığı tırmandığı bir dönemde yüzünü ‘doğuya dönme’ stratejisinde ilerlemeye devam ediyor. Bu kapsamda Reisi, iki ülke arasındaki 25 yıllık iş birliği anlaşmasını aktifleştirmek amacıyla üç günlük resmi bir ziyaret için salı günü Pekin’e geldi. Çin Devlet Başkanı, Çin Ulusal Halk Kongresi merkezinde düzenlenen büyük resepsiyonda, İran tarafının meşru haklarını korumasını desteklediğini ve İran’ın nükleer meselesine hızlı ve uygun bir çözümü teşvik ettiğini söyledi. Reuters haber ajansına göre Şi, İran Cumhurbaşkanı’na hitaben “Çin, İran nükleer anlaşmasının yeniden başlatılmasına ilişkin müzakerelere yapıcı bir şekilde katılmaya devam edecek” ifadelerini kullandı.
Devlete bağlı CCTV kanalının aktardığına göre Çin ile İran arasındaki ‘dayanışmaya’ övgüde bulunan Şi sözlerini şöyle sürdürdü:
“Çin ve İran hem geçmişte hem de günümüzde tüm dünyada yaşanan karmaşık değişimler karşısında birbirlerini desteklediler, dayanışma ve iş birliği içinde, birlikte çalıştılar (…) Uluslararası ve bölgesel durum ne şekilde değişirse değişsin Çin sürekli İran ile dostane iş birliğini geliştirecek ve iki ülke arasındaki kapsamlı stratejik ortaklığın kesintisiz bir şekilde gelişimini destekleyecektir.”
İran’a uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer bir silah geliştirmesini zorlaştıracak şekilde uranyum zenginleştirme programını kısıtlayan nükleer anlaşma 2015 yılında imzalanmıştı. İran barışçıl amaçlarla nükleer enerji geliştirdiğini savunuyor söylüyor ancak Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran’ın yüzde 60’a kadar zenginleştirilmiş uranyum (nükleer silah üretimi için gerekli olan yüzde 90 oranına yakın) stoku yapmasından endişeli.
Çin, nükleer anlaşmadan çekilen ABD’yi sürekli bir biçimde eleştirdi ve anlaşmayı yeniden canlandırmak için ilk adımı Washington’ın atması konusunda ısrar etti.
ABD, nükleer anlaşmayı yeniden canlandırma umutlarının azalmasıyla birlikte, geçen eylül ayında beşi Çin merkezli olmak üzere İran petrolü ihracatına karışan şirketlere yeni yaptırımlar uygulama kararı almıştı. Washington, Tahran nükleer programını hızlandırmaya devam ettiği sürece İran’ın petrol ve petrokimya satışlarına yaptırım uygulamaya devam edeceğini açıklamıştı.
Güçlü bir ittifak
Çin, İran ile ticaret, tarım, sanayi ve altyapı alanlarında iş birliğini geliştirmeye ve İran’dan daha yüksek kaliteli tarım ürünleri ithal etmeye hazır olduğunu bildirdi.
Şi ve Reisi geçtiğimiz eylül ayında Özbekistan’ın Semerkant kentinde düzenlenen Şangay İş Birliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesi kapsamında yüz yüze görüştüklerinde daha güçlü bir ittifak kurma sözü vermişlerdi.
İran devlet medyasına göre iki lider 20 iş birliği mutabakat zaptı imzaladı. Reisi, Pekin’e gitmek üzere Tahran’daki Mehrabad Havalimanı’ndan ayrılmadan önce gazetecilere yaptığı açıklamada bu anlaşmalara işaret etmişti.
Reisi, Tahran ve Pekin’in tek taraflı eğilimlere ve uluslararası düzeyde siyasi bağımsızlığın korunmasına ilişkin tutumlarının ‘ortak’ olduğunu bildirdi. İran devlet televizyonuna göre ziyaretinde Reisi’ye, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri Kani, Merkez Bankası Başkanı, Petrol Bakanı ve Sanayi, Maden ve Ticaret Bakanı da dahil olmak üzere hükümetinin üyelerinden oluşan geniş bir heyet eşlik ediyor. Şi ve Reisi’nin ‘iş birliği tahvilleri’ imzalaması bekleniyor.
Tahran ve Pekin Ocak 2021’de, 25 yıllık bir ‘stratejik iş birliği anlaşması’ imzalamıştı. Ancak son zamanlarda, özellikle ABD yaptırımlarının bir sonucu olarak Çin’in İran’daki yatırımlarındaki düşüşle birlikte bu iş birliği anlaşmasının uygulanma olasılığına ilişkin şüpheler oluşmuştu.
Pekin bölgede yapıcı bir rol istiyor
Pekin uzun süredir Tahran ile ilişkilerini güçlendirmeye çalışıyor. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, nükleer anlaşmanın yürürlüğe girmesinin ilk haftalarında İran’ı ziyaret etmiş, İran Dini Lideri Ali Hamaney ile görüşmüş, Tahran’ın ‘Çin’in Ortadoğu’daki esas ortağı’ olduğunu vurgulamış ve iş birliği anlaşmasının imzalanmasını önermişti.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere göre Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin pazartesi günü basına verdiği demeçte, Pekin’in ‘Ortadoğu’daki ülkelerle birlik ve iş birliğini güçlendirmede ve bölgede güvenlik ve istikrarı artırmada yapıcı bir rol oynamak’ istediğini söyledi.
Devlete bağlı İran İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı’na (IRNA) göre İbrahim Reisi, Çinli iş insanları ve Çin’de yaşayan İran vatandaşları ile bir araya gelecek.
Çin, Rusya’nın ticarette kendisini geçerek ikinci sıraya düşmeden önce İran’ın en büyük ticaret ortağıydı. ABD’nin 2015 nükleer anlaşmasından çekilmesinin ardından 2018’de Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Tahran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koymasından önce de İran petrolünün en büyük alıcılarından biriydi.
AFP’nin IRNA’dan aktardığına göre İran gümrük makamlarının açıkladığı 10 aylık istatistikler, Tahran’ın geçtiğimiz aylarda Pekin’e 12,6 milyar dolar değerinde ihracat yaptığını ve buna karşılık 12,7 milyar dolar değerinde ithalat yaptığını gösteriyor.
