Asya-Pasifik 2022’nin en fazla takip edilen bölgelerinden. Dünya Ukrayna-Rusya krizine odaklanırken uzmanlar Asya-Pasifik’te yaşanan gelişmelere dikkat çekiyor. Avrupa’yı da paktın içerisine alacak bir ‘AUKUS Plus’ mümkün mü?
2022 yılı yine koronavirüs (Covid-19) pandemisi gölgesinde ülkelerin hem ekonomik hem de sosyal çalkantıları ile başladı. Tüm dünya 2021’in son günlerinde zirveye tırmanan Ukrayna-Rusya krizine odaklanırken Asya Pasifik’te yaşanan gelişmeler de sık sık gündemde.
The Diplomat’ta yer alan analize göre, bölgedeki tüm gelişmeleri yakından takip eden uzmanlar 2022 yılında üç kritik gelişmenin yaşanmasını bekliyor.
Bunlardan birincisi; 2022 yılında Asya’daki birçok ülkede siyasi değişimin yaşanması. Avusturalya başta olmak üzere Güney Kore, Doğu Timor ve Filipinler’de federal seçimler beklentiler arasında.
Hemen ardından ikinci olarak dikkat çekilen bir diğer konu ise Taliban. Myanmar’daki darbenin ve Afganistan’da Taliban’ın yönetimi ele geçirmesinin yankılarının 2022 yılında da sık sık gündeme gelmesi bekleniyor.
Üçüncü olarak ise Covid-19’un bitirilebileceği dair beklentileri de artıran Omicron varyantının bölgede etkili olacağını vurgulayan uzmanlar, 2022’de, Asya-Pasifik’in tamamının ekonomik kayıplarını telafi edebilmek amacıyla artan acil ihtiyaçlarla sağlık tedbirlerini dengelemek için mücadele edileceğinin altını çiziyor.
‘AUKUS PLUS’ MI GELİYOR?
Asya-Pasifik ile birlikte Hint-Pasifik de uzmanların yakından takip ettiği bölgeler arasında yer alıyor. Eylül 2021’de, Avusturalya, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık arasında, Fransa’nın milyar dolarlık maddi kayba uğramasına neden olan AUKUS anlaşması imzalanmıştı.
Anlaşma, Hint-Pasifik’te iş birliğini güçlendirmeye yönelik olarak imzalanan anlaşmanın aslında çok daha kapsamlı olduğu biliniyor. Paktın geniş hedefleri arasında; bilgi ve teknoloki paylaşımını teşvik etmek, güvenlik ve savunmaya ilişkin bilim, teknoloji, endüstriyel üsler ve ortak faaliyetleri güçlendirmek bulunuyor.
Hint-Pasifik’in bölgesel güvenliğin imar edilmesine katkı sunması beklenen anlaşma, Paris yönetiminin 90 milyar dolarlık anlaşmalarının rafa kaldırılmasına neden olmasının ardından Emmanuel Macron Biden görüşmesi öncesinde kritik adımlar atmıştı. Fakat ülkeler AUKUS’tan geri dönmedi.
Manohar Parrikar Savunma Araştırmaları ve Analizleri Enstitüsü’nde Araştırma Görevlisi Jagannath Panda, The Diplomat’ta yer alan makalesinde AUKUS’un bölgesel etkilerini ve Hindistan, Japonya ve Güney Kore dahil olmak üzere Avrupa’yı da içerisine alacak biçimde bir “AUKUS Plus” oluşturulabileceğini savundu.
G-20 ülkelerinden yedisinin bulunduğu ASEAN’ın ile Avrupa Birliği arasındaki ilişkileri sarsan AUKUS, aynı zamanda “Hint-Pasifik’te İşbirliği Stratejisi” kapsamında bloğun Hint-Pasifik’teki genişleme politikasını da gölgede bıraktı.
AB’nin hazırlıksız yakalandığı AUKUS’a rağmen Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) genel sekreteri yaptığı ilk açıklamada, “Anlaşmanın NATO’ya veya Avrupa’ya yönelik olmadığını ve NATO’nun Hint-Pasifik ortakları, yani Yeni Zelanda, Avustralya ile yakın çalışmaya devam edeceğini” vurguladı.
Siber güvenlik ve deniz güvenliği anlaşmanın temel aldığı maddeler olurken Blinken’ın ardından Biden da Avrupa turunda Fransa ile de ortak bir nokta bulabilmek için görüşmeler gerçekleştirmişti.
Gelecekte Avrupa’nın güvenliği için de önemli tedbirlerin alınmasına zemin hazırlayacak AUKUS’un NATO ile bağları zedelememesinin önemine dikkat çeken Jagannath Panda, Rusya ve Çin’den gelen tehditlere karşı öneminin de göz ardı edilmeyeceğini vurguladı.
Japonya, Hindistan ve Güney Kore’nin bölgesel güvenlik sorunları açısından da önemli bir noktada duran AUKUS anlaşması ile nükleer silahların yayılmasının önlenmesi, güvenlik ve emniyet taahhütlerinden ödün vermeden “birlikte çalışabilirliği, ortaklığı ve karşılıklı yararı” desteklemek için nükleer enerjili denizaltılar inşa etmede Avustralya’ya yardımcı olmayı amaçlıyor.
Fakat Kuzey Kore ve Çin’in artan nükleer faaliyetleri bölgede güvenlik tehdidini üst seviyelere taşırken AUKUS’un Hint-Pasifik’te bir silahlanma yarışını teşvik etme ve nükleer silahların yayılmasını önleme standartlarını gevşetme olasılığı konusunda hem müttefiklerde hem de rakipler oldukça endişeli.
Nitekim anlaşmanın ardından açıklama yapan Çin ve Kuzey Kore, “Asya-Pasifik bölgesindeki stratejik dengeyi bozacak”, “bölgesel barışa ciddi [zarar verecek]… ve silahlanma yarışını [yoğunlaştıracak]” ifadeleri ile kınamıştı. Aynı çekinceler ABD’nin müttefiki olan ülkeler için de geçerli.
Rusya-Çin-Kuzey Kore ittifakı potansiyeli arttıkça, Çin’in Tayvan’ı ele geçirmesi tehlikesi, Güney Çin Denizi’ne doğru genişleme potansiyeli ve Hong Kong’daki yıldırma politikası da göz önüne alındığında; AUKUS’un birlikte çalışabilirliği teşvik etmek için erişim ve işbirliğini genişletme ihtiyacı çok önemli hale geliyor.
Bu durumun bertaraf edilebilmesi için kolektif bir anlaşma öneren Panda; Japonya, Hindistan, Güney Kore ile birlikte Avrupa’nın da dahil edileceği, Quad Plus benzeri bir metod ile geliştirilecek olan AUKUS Plus ile tüm önyargıları bertaraf edebileceği görüşünde.
