Bölgede yıllardır karşı karşıya gelen İran ve Körfez ülkeleri, ilişkilerinde yeni bir dönem açmak istiyor. Ancak ilişkilerin normalleşmesinde iki taraf için de engeller bulunuyor. Peki, İran-Körfez normalleşmesinin önündeki engeller ne? Reisi ile birlikte İran-Körfez ilişkileri nasıl şekillenecek? Orta Doğu’da yeni bir sayfa açılabilir mi?
İran ve Körfez ülkeleri uzun yıllardır ilişkilerinde sorun yaşıyor. 1979’daki İslam Devrimi’nden sonra İran’ın Amerika ve İsrail karşıtı bir politika izlemesi, Körfez ülkelerinin ise ABD ile olan yakın ilişkileri birçok sorunu beraberinde getiriyor. Özellikle ABD’nin Afganistan, Irak ve Suriye gibi ülkelere girmesinin ardından Orta Doğu’daki İran-Körfez çekişmesi de farklı bir boyut kazandı.
İç savaşın başlamasının ardından ülkenin birçok yerinde çatışmalar yaşanmaya başladı. ABD ve İsrail başta olmak üzere Avrupa ve Körfez ülkeleri muhaliflerin yanında yer aldı. Esad’ın devrilmesini isteyen bu ülkeler; muhaliflere askeri ve ekonomik olarak her türlü desteği verdi. İran, Rusya ve Çin gibi ülkeler ise siyasi olarak Esad’ın yanında durdu. Süper güçlerin devreye girmesi ile birlikte, Suriye’de çok karmaşık bir denklem ortaya çıktı.
Esad ile muhalifler arasında çatışmalar devam ederken DAEŞ ve El Nusra gibi terör örgütleri de Suriye’ye girerek birçok şehri ele geçirdi. Hem muhalif gruplara hem de IŞİD gibi terör örgütlerine karşı savaşan Suriye ordusu; Hama, Humus ve Halep başta olmak üzere birçok şehri ve ilçeyi kaybetmek zorunda kaldı.
2015 yılına gelindiğinde ülke topraklarının yalnızca yüzde 20’si Esad’ın kontrolü altında bulunuyordu. Askeri ve ekonomik olarak oldukça güç kaybeden Esad; İran ve Rusya gibi ülkelerin desteği ile varlığını sürdürüyordu.
2011 yılında Suriye’de iç savaşın başlaması ile birlikte taraflar arasındaki ilişkiler kopma noktasına geldi. Körfez ülkeleri Suriye’de Esad karşıtı bir pozisyonda bulunurken, İran ise Rusya ile birlikte Esad’ı koltukta tutabilmek için siyasi ve askeri olarak aktif bir rol üstlendi. Suriye’deki olaylar ülkelerin hangi tarafta yer aldığını gözler önüne serdi. Rusya ve Çin ile birlikte hareket eden İran, ekonomik yardımlarının yanı sıra desteklediği gruplarla askeri olarak Esad’ın yanında durdu. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri başta olmak üzere tüm Körfez ülkeleri ise ABD ve Avrupa ile birlikte Esad karşısındaki muhalifleri destekledi.
Orta Doğu’daki Suriye, Irak, Yemen, Lübnan ve Bahreyn gibi ülkeler; İran ve Körfez ülkeleri arasında bir mücadele alanına dönüştü. Irak’ta Haşdi Şabi, Lübnan’da Hizbullah, Yemen’de Ensarullah ve Suriye’de Esad yönetimine açık bir şekilde destek veren İran; Körfez ülkelerinin bölgede hakimiyet kurmasını istemiyor. Körfez ülkeleri ise İran’ı yayılmacılıkla suçluyor ve nükleer faaliyetleri başta olmak üzere birçok eylemini kendi güvenliği açısından tehdit olarak görüyor.
Suriye ile başlayan gerginliği daha sonrasında 2015 yılında başlayan Yemen olayları izledi. Suudi Arabistan başta olmak üzere dokuz ülke, Yemen hükümetini desteklemek üzere ülkeye girerek Husiler’e karşı savaş başlattı. Başkent Sana dahil birçok yeri ele geçiren Husiler, Mansur el–Hadi hükümetinin meşru olmadığını savunuyor ve ülkede yeni seçimlerin yapılmasını talep ediyordu. Körfez ülkeleri ile Yemenli Husiler arasındaki savaş altı yıldır sürerken, İran bu savaşta Husiler’e her türlü desteği verdi. Yemenli Husiler bu savaş süreci içerisinde Suudi Arabistan topraklarına ve petrol tesislerine birçok kez füzeli saldırı düzenledi. Körfez ülkeleri ise bu saldırıların arkasında İran olduğunu savundu.
Yemen ve Suriye gibi tarafları karşı karşıya getiren bir diğer ülke ise Bahreyn. Bahreyn’in nüfusunun büyük bir çoğunluğunun Şiilerden oluşması nedeniyle İran, hükümetin değişmesini ve çoğunluk tarafından desteklenen bir hükümetin ülkeyi yönetmesini istiyor. Bahreyn ve Körfez ülkeleri ise bu durum karşısında İran’ı iç meselelerine karışmakla ve yayılmacılıkla suçluyor.
Orta Doğu’daki birçok ülkede karşı karşıya gelen İran ve Suudi Arabistan, 2 Ocak 2016 tarihinde Suudi Arabistanlı Şii din adamı Ayetullah Nimr’in idam edilmesi ile ilişkileri tamamen kesti.
