Galaksiler neden sarmal şeklinde?

Evrenin bizim köşemizden kolaylıkla gözlemleyebildiğimiz diğer yıldız kümelerine baktığımızda, bazılarının yuvarlak ya da yumurta biçiminde olduğunu görüyoruz.

Fakat galaksilerin üçte ikisinden fazlası “disk” şeklinde ya da yıldızların devasa bir plağın yüzeyinde hareket edercesine düz yörüngelere sahip olduğu galaksiler halinde bulunuyor. Neredeyse tüm disk galaksiler biraz bizimkine benziyor. Onlarda da yıldızlar bir araya gelerek sarmal kollar oluşturuyor.

Peki, sarmalların oluşma nedeni ne?

Batı Virginia Üniversitesinde çalışan bilim insanı Chris Purcell, “Bir galaksi sürekli uydu galaksilerin bombardımanı altındadır” diyor. Bir galaksi diğerinin yanından ya da içinden geçerken oluşan kuvvet şok dalgalarına yol açıyor ve böylelikle yıldızların, merkezin etrafında dönen uzun ve ince şekiller oluşturmasını sağlıyor. “Aslında bu durum, disk içerisinde çekimsel olarak yol alan bir titreşim” diye açıklıyor Purcell.

Galaksi yaşlandıkça bu düzensizlikler giderek artıyor ve bir zamanlar ince, dairevi ve görece homojen olan disk kalınlaşmaya, bozulmaya başlıyor. Purcell bunun doğal bir süreç olduğunu dile getiriyor. “Bu galaksiler kendilerini sarmala dönüştürmeye çalışıyor ama bir yandan da kendilerini sarmala dönüştüren şeylere çarpıp duruyorlar.”

Samanyolu galaksisi, ince yapısından anlaşılacağı üzere bu sürecin henüz başlarında. Fakat işler değişiyor. Daha küçük bazı galaksiler (kozmolojik zaman ölçeğinde) artık bize çarpıyor. Bunlardan biri de Sagittarius cüce galaksisi. “Galaksinin bize göre diğer tarafında kalıyor ve diske aşağıdan çarpıyor” diyor Purcell. Bilgisayar ortamındaki canlandırmalara göre, bugün gördüğümüz sarmalın sorumlusu bu çarpışmalar olabilir. Fakat önümüzde çok daha büyük bir çarpışma olabilir. Purcell, “Andromeda’ya doğrudan yaklaşıyoruz ve çarpmak üzereyiz” diyor. Aslında çarpışmadan ziyade sıyırma ve cisimlerin birbirini itip çekmesi demek daha doğru olur. Peki o zaman ne olacak?

“İki disk de yok olup sistem eliptik bir kütle halini alacak.” Fakat daha şimdiden telaş yapmaya gerek yok. İki yıl önce yayımlanan bir araştırmaya göre, birleşme yaklaşık 4,5 milyar içinde gerçekleşecek.

Kaynak: Popular Science