İran’ın İsrail ve ABD ile giriştiği gerilimli süreçte Hürmüz Boğazı’nı kapatma ihtimali oldukça yüksekti. Ancak geçtiğimiz yıllarda da birçok defa tehdit etmesine rağmen İran bunu bir türlü gerçekleştirmedi.
İki ABD’li yetkiliye göre İran ordusu geçen ay Basra Körfezi’ndeki gemilere deniz mayınları yükledi ve bu hamle aynı dönemde Tahran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatmaya yönelik hazırlıkları olarak algılandığından ABD’de endişeye neden oldu.
Hassas istihbarat konularından bahsettikleri için isimlerinin açıklanmasını istemeyen yetkililer, ABD istihbaratı tarafından tespit edilen ve daha önce kamuoyuna aktarılmayan hazırlıkların, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a yönelik ilk füze saldırısını başlatmasından bir süre sonra gerçekleştiğini söyledi.
Mayınların gemilere yüklenmesi, Tahran’ın dünyanın en işlek nakliye yollarından biri olan Hürmüz Boğazı’nı kapatma konusunda ciddi olabileceğini gösteriyor ki bu da halihazırda sarmal halinde olan bir çatışmayı tırmandıracak ve küresel ticareti ciddi şekilde sekteye uğratacak bir hareket olurdu.
Küresel petrol ve doğal gaz sevkiyatının yaklaşık beşte biri Hürmüz Boğazı’ndan geçmekte ve bir tıkanıklık muhtemelen dünyada enerji fiyatlarını yükseltecektir.
Bunun yerine, ABD’nin İran’ın nükleer tesislerini vurmasından bu yana küresel gösterge petrol fiyatları, kısmen çatışmanın petrol ticaretinde önemli aksaklıkları tetiklememesinin verdiği rahatlamayla yüzde 10’dan fazla düştü.
22 Haziran’da, ABD’nin Tahran’ın nükleer programını sekteye uğratmak amacıyla İran’ın üç önemli nükleer tesisini bombalamasından kısa bir süre sonra, İran parlamentosunun boğazı kapatmaya yönelik bir önlemi desteklediği bildirildi.
İran merkezli Press TV kanalı, bu kararın bağlayıcı olmadığını ve kapatma konusunda nihai kararın İran’ın Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi’ne ait olduğunu aktarmıştı. İran düşmanlarını yıllar boyunca boğazı kapatmakla tehdit etmiş ancak bu tehdidini hiçbir zaman gerçekleştirmemişti.
Reuters, İran-İsrail hava çatışması esnasında Tahran’ın mayınları tam olarak ne zaman gemiye yüklediğini tespit edemedi. Bu mayınlar Hürmüz Boğazı’na dökülseydi, gemilerin bu önemli geçiş yolundan geçmesi etkili bir şekilde engellenmiş olacaktı.
Mayınların o zamandan bugüne gemilerden boşaltılıp boşaltılmadığı da belli değil.
Kaynaklar ABD’nin mayınların İran gemilerine yerleştirildiğini nasıl tespit ettiğini açıklamadı ancak bu tür istihbarat genellikle uydu görüntüleri, gizli insan kaynakları ya da her iki yöntemin bir kombinasyonu yoluyla toplanır.
İran’ın hazırlıkları hakkında yorum yapması istenen bir Beyaz Saray yetkilisi şunları söyledi: “Başkan’ın Gece Yarısı Çekici Operasyonu’nu zekice yürütmesi, Husilere karşı başarılı kampanyası ve maksimum baskı politikası sayesinde Hürmüz Boğazı açık kaldı, seyrüsefer özgürlüğü yeniden sağlandı ve İran önemli ölçüde zayıflatıldı.”
Pentagon ise talebine yanıt vermedi. Birleşmiş Milletler’deki İran misyonu da yorum taleplerine yanıt vermedi.
Kilit geçiş yolu
İki yetkili, ABD hükümetinin mayınların yüklenmesinin bir hile olduğu ihtimalini göz ardı etmediğini söyledi.
Yetkililer, İranlıların mayınları Washington’u Tahran’ın boğazı kapatma konusunda ciddi olduğuna ikna etmek için, ancak bunu yapma niyetinde olmadan hazırlamış olabileceklerini söyledi.
İran ordusu, İran liderlerinin emir vermesi durumunda gerekli hazırlıkları yapıyor da olabilir.
Hürmüz Boğazı Umman ve İran arasında yer almakta ve Basra Körfezi’ni güneydeki Umman Körfezi ve ötesindeki Umman Denizi’ne bağlamakta.
Hürmüz Boğazı’nın en dar noktasında 34 kilometre genişliğinde ve her iki yönde de sadece 3,5 kilometre genişliğinde nakliye şeridi bulunuyor.
OPEC üyeleri Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrollerinin çoğunu boğaz üzerinden, çoğunlukla Asya’ya ihraç etmekte. Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatçıları arasında yer alan Katar, LNG’sinin neredeyse tamamını bu boğazdan gönderiyor.
İran da ham petrolünün büyük bir kısmını boğazdan ihraç ediyor ve bu da teoride Tahran’ın boğazı kapatma isteğini sınırlıyor. Ancak Tahran yine de gerekli gördüğü takdirde bunu yapabileceğinden emin olmak için önemli kaynaklar ayırdı.
ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı’nın tahminlerine göre 2019 yılı itibariyle İran, küçük ve yüksek hızlı tekneler yardımıyla hızla yerleştirilebilecek 5.000’den fazla deniz mayını bulunduruyordu.
Bahreyn’de bulunan ABD Beşinci Filosu bölgedeki ticareti korumakla görevli.
ABD Donanması Bahreyn’de genellikle dört adet mayın temizleme gemisi ya da mayın önleme gemisi bulunduruyordu, ancak bu gemilerin yerini mayın karşıtı yeteneklere de sahip olan kıyı muharebe gemisi kullanılıyor.
ABD’nin İran’a yönelik saldırılarından önceki günlerde Beşinci Filo karargahına yönelik olası bir misilleme saldırısı beklentisiyle tüm anti-mayın gemileri geçici olarak Bahreyn’den çıkarılmıştı.
Nihayetinde İran’ın ani misillemesi, yakınlardaki Katar’da bulunan bir ABD askeri üssüne (El Udeyd) füze saldırısı düzenlemekle sınırlı kaldı.
Ancak ABD’li yetkililer İran’ın daha fazla misilleme yapmasını ihtimal dışı görmediklerini açıkladı.
Kaynak: Mepa News, Reuters
