Tarihin Rotasını Değiştiren 5 Bela

İşte insanlık tarihinin rotasını değiştiren ve hem insanı hem de askeri açıdan en önemli beş belası.

National Interest’de yayımlanan analiz M5 tarafından çevrilmiştir.

Atina Vebası

MÖ 429-426 yıllarında Yunanistan’da ortaya çıkmış salgındır. 75.000-100.000 arasında insan hayatını kaybetmiştir. Atina Vebası, Antik Yunanistan’da Peloponez Savaşı’nın (MÖ 430) ikinci yılı sırasında Atina’nın zaferi yakın gözükürken Atina şehir devletini perişan eden salgındır. Vebanın Atina’ya şehrin limanı ve de tek erzak ve yemek kaynağı olan Pire’den bulaştığına inanılmaktadır.

Veba, Atina halkında statükoya, kanunlara ve dini inanca bağlılığın azalmasıyla sonuçlanan ciddi etkiler bırakmıştır. Atinalılar ne doktorlardan ne tapınaklardan çare bulamadıkları için hayatlarından ümidi kesip kendilerini tamamen gündelik zevklere vermişlerdir. Yaşanan gelişmeler sonrasında kanunlar daha katı hale getirilerek Atinalı olduğunu iddia eden, vatandaşlık hakkı tanınmamış kimseler cezalandırılmıştır.

Veba sırasında hastalığa bizzat yakalanmış ve hayatta kalmış birisi olan tarihçi Thukididis, Peloponez Savaşı Tarihi kitabında salgını tarif eder. Etiyopya’dan gelip Mısır ve Libya’yı geçerek Yunan topraklarına ulaşan ve Akdeniz boyunca yayılan daha önce böylesi görülmemiş, oldukça ağır ve ölümcül bir vebadan ve doğasından habersiz hekimler sadece çaresiz kalmadıklarından aynı zamanda hastalarla en çok temas kuran kimseler olduğundan en hızlı onların öldüğünden bahseder. Aşırı kalabalık Atina’da nüfusun yaklaşık %25’i hastalıktan ölmüştür.

Vebanın ilk doğrulaması, 1994’te Atina olimpiyatlara hazırlanırken metro kazısında tesadüf edilen Kerameikos’taki toplu mezarla olmuştur. Çocuklardan ihtiyarlara her yaş ve cinsiyetten insanın gelişigüzel istiflendiği bu mezarda geleneksel dini ayinlerin gerçekleştirildiğine dair hiçbir iz bulunmamıştır. Bu keşif üzerine Tukididis’in olay üzerine kayıtlarının yanı sıra kalıntıların analizleri kullanılarak salgının nedeni belirlenmeye çalışılmıştır.

Kolera Salgını

Tarihte yedi büyük kolera salgını yaşandı ancak bunlardan en ölümcül olanı üçüncüsü olan ve 1852 – 1860 tarihleri arasında meydana gelen salgındı. Koleranın başlıca sebebi içme sularının kirlenmesi ancak sebebin bu olduğu üçüncü salgına kadar anlaşılamadı. Asya ve Avrupa’da ortaya çıkan kolera salgını, 1899- 1923 yılları arasında yaklaşık bin 500 kişiyi öldürdü. Vibrio cholerae adlı bakteriyle gelişen kolera, bağırsak enfeksiyonuna, daha sonra şiddetli ishale neden olan bir hastalık. Kolera, 1817’de Japonya’da, 1826’da Moskova’da, 1831’de Berlin’de, Paris’te ve Londra’da salgınlar yaptı.

Cocolitztli Vebası

16. yüzyılda ‘Yeni İspanya’ adı verilen bugünkü adıyla Meksika olan bölgede görülen birkaç farklı hastalığın aynı dönemde oluşmasıyla yaşanmış salgın felaketi ‘cocoliztli salgınları’ olarak anılıyor. Meksika’da yüksek ateş, kanama ve bağırsak enfeksiyonu ile seyreden tifo benzeri salgında 5 yılda 15 milyon kişi öldü. Kurbanların renkleri sarardı, ağızlarından kulaklarından kan geldi, birkaç gün içinde de hayatlarını kaybetti. Yerli halkın yüzde 45’i yok oldu.

Tifüs Salgını

1914 – 1918 yılları arasında Tifüs bakterisini taşıyan bitlerin neden olduğu salgında Avrupa ve Asya’da 25 milyon kişi hastalandı ve özellikle Sovyetler Birliği ülkelerinde 3 milyona yakın insan hayatını kaybetti. Batılı ülkeler salgına neyin neden olduğunu daha hızlı anladı ve bitlerden kurtulmak üzere önlemler alındı. Doğu ülkeleri ise daha geç önlem aldı ve bu nedenle dünyanın bu kısmında çok daha fazla sayıda insan hayatını kaybetti.

İspanyol Gribi

İspanyol gribi 1918-1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türü yol açtı. İspanyol Gribi, 18 ay içinde 50 ile 100 milyon arası insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri oldu. Hastaneler tıklım tıklım dolu olduğundan, parası olan Amerikalılar doktorlara rüşvet vererek hastaneye yatabiliyordu. İspanyol gribi denmesinin sebebi ise İspanya basınının grip haberlerini sansürsüz yazabilmesiydi. Birinci Dünya Savaşı’nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına alan İspanyol gribinin, dört yıl süren savaşın bitmesinde rol oynadığı düşünülüyor.

Sonuç

Modern silahların ölümcüllüğüyle birleşen modern tıp, hastalık ve savaş arasındaki ilişkiyi derinleştirdi. Bu salgınlarda mermilerden ve bombalardan daha fazla insan öldü. Son dönemde yaşanan coronavirüs etkisi de tarihteki yerini şimdiden aldı.

Kaynak: M5