Avrupa Birliği, nükleer anlaşmayı “yeniden canlandırmak” amacıyla anlaşmanın tarafları arasında bir toplantı düzenleyecek.
İran “Anayasa Koruma Konseyi” dün, Tahran’a yönelik yaptırımların bir ay içerisinde hafifletilmemesi durumunda, hükümete nükleer tesislerde Birleşmiş Milletler’in incelemede bulunmasını durdurma ve uranyum zenginleştirme çalışmalarını 2015 yılındaki nükleer anlaşmada öngörülen sınırın ötesinde artırma yetkisi veren yasayı onayladı.
Geçen hafta Cuma günü yaşanan nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade suikastına cevap olarak, İran parlamentosu önceki gün meclise sunulan yasa tasarısını ezici bir çoğunlukla onayladı. Mecliste onaylanan bu yasa hükümete, yaptırımlar kaldırılmadıkça nükleer tesislerin denetlenmesini askıya alma ve büyük ülkelerle üzerinde anlaşılan diğer kısıtlamaları görmezden gelme yükümlülüğü getiriyor.
“Anayasa Koruma Konseyi” kanun taslaklarının dini kanunlar veya İran anayasasıyla çatışmamasını sağlamaktan sorumlu.
Yeni yasaya göre Tahran, 2018 yılında Washington’un Tahran ve altı dünya gücü arasında imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra İran petrol ve finans sektörlerine uyguladığı yaptırımları hafifletmeleri için Avrupalı taraflara bir ay süre verecek.
İran Millet Meclisi’nden geçen bu yasa, “İran’ın nükleer anlaşmadaki katı taahhüdüne” geri dönmesi halinde, 20 Ocak 2021’de görevi devralacak olan ABD’nin yeni başkanı Joe Biden’in ülkesini nükleer anlaşmaya geri döndürme sözünü yerine getirmesi bağlamında işleri zorlaştıracak. 2015 nükleer anlaşmasının mimarı olan İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, parlamentonun adımını eleştirerek, bu adımın ABD yaptırımlarını hafifletmek amacıyla sürdürülen “diplomatik çabalara zarar vereceğini” düşünüyor.
Yeni yasa, İran’ın yüzde 20 saflığa kadar uranyum zenginleştirme faaliyetine devam etmesini, “Natanz” ve “Fordow” nükleer tesislerine gelişmiş santrifüjler kurmasını şart koşuyor.
İran, nükleer anlaşmanın birçok maddesini ihlal etti. Ancak yine de Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi Ajansıyla işbirliği yaparak, ajans müfettişlerinin nükleer tesislere girişine izin veriyor. Ancak mecliste onaylanan son yasa buna son verecek.
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell dün yaptığı açıklamada, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ile yaptığı bir telefon görüşmesinin ardından, İran’ın nükleer dosyasıyla ilgili anlaşmaya taraf ülkelerin bakanlarının bu ay içinde bir araya gelmeye hazırlandığını duyurdu.
Borrell, Brüksel’de düzenlediği basın toplantısında, “İran Dışişleri Bakanı’yla telefonda görüştüm ve bu anlaşmayı yeniden canlandırmak için Noel’den önce anlaşmaya taraf devletlerin bakanlarıyla bir toplantı düzenleyeceğim” dedi. Borrell, bu anlaşmanın, İran’ın nükleer güç olmasını önlemenin tek yolu olduğuna inanıyor.
Anlaşmaya yönelik ortak komisyon toplantısının 16 Aralık 2020’de Viyana’da yapılması planlanıyor. Borrell’in ofisi, Europe Troika +2’nin Fransa, Almanya, İngiltere, Çin ve Rusya temsilcilerini Avrupa Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Helga Maria Schmidt’in başkanlığında bir araya getireceğini açıkladı. Kaynaklar, “katılımcıların ‘Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nı korumak için devam eden çalışmaları ve anlaşmanın tüm taraflarca tam ve etkili bir şekilde uygulanmasının nasıl sağlanacağı konularını tartışacaklarını” belirtti.
