Panama bandıralı Ever Green şirketine ait Ever Given Kargo Gemisi’nin dün, Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlayan Süveyş Kanalı’ndan geçerken yan dönerek kanalı kapatması dünya medyasında geniş yer buldu.
Mısırlı yetkililer, dünya deniz ticareti açısından büyük bir öneme sahip olan kanalın yeniden açılması için 2 günlük bir çalışma ön görüldüğünü bildirdi.
Dünya ticaret gemilerinin yüzde 10’u kanalı kullanıyor
Süveyş Kanalı, 1869 yılında açıldı. Suni bir kanal olan bu deniz yolu, dünya ticaret gemilerinin yüzde 10’unun Kızıldeniz’den Akdeniz’e geçmesine olanak tanıyor. Süveyş Kanalı yönetiminin verilerine geçtiğimiz yıl boyunca kanaldan 19 bin gemi geçiş yaptı.
Mısır için başlıca gelir kaynağı olarak nitelenen kanal, 2020 yılında Kahire yönetimine 5.61 milyar dolarlık bir gelir kazandırdı.
Süveyş Kanalı’ndan geçiş yapacak gemilerde, gövde yüksekliğinin 20 metreyi aşmaması şartı koşuluyor. Geçiş yapacak gemilere 240 bin ton yük taşıma izni verilirken bu yükün 68 metreyi aşmaması gerekiyor.
Dünyanın en uzun su kanalı
Suni bir su kanalı olan Süveyş Kanalı sayesinde Asya’daki bir limandan kalkan bir ticaret gemisi, Ümit Burnu’nu dolaşmadan Avrupa’ya ulaşabiliyor. Güney ucu Kızıldeniz kıyısındaki Süveyş kentinden başlayan 193 kilometre uzunluğundaki kanal, kuzeyde Akdeniz kıyısındaki Port Said limanına kadar uzanıyor.
İlk kez Firavunlar yaptı
Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlama projesinin kökleri oldukça derine uzanıyor. Bölgede ilk kanal açma projesi, Mısır Firavunu İkinci Ramses tarafından hayata geçirildi. Kral Ramses, 100 kilometrelik bir kanal açmayı başarmıştı.
Kanal, Antik Mısır’da yer yer kullanıldı. Pers yazıtlarında, Kral Darius’un Mısır seferinde yan yana iki geminin geçebileceği 45 metre genişlikte bir kanaldan bahsediliyor.
Dönem dönem suları çekilen kanal, hem Mısır Firavunları hem de Mısır’ı ele geçiren başka Krallar tarafından yeniden ihya edildi. Bunlardan biri de Roma İmparatoru Trajan oldu. İmparator Trajan, kanala kendi ismini vermişti.
Modern Süveyş Kanalı
Modern Süveyş Kanalı için ise ilk fikir, 1799’da Mısır’ı işgal eden Fransa İmparatoru Napolyon tarafından ortaya atıldı. Ancak Fransızlar kanalı açmayı başaramadı.
Fransızlar yine de vazgeçmedi ve III. Napolyon döneminde sağlanan fonla Fransız Mühendis Ferdinand de Lesseps yönetiminde 1859 yılında kanalın açılması için çalışmalara başlandı. Süveyş Kanalı 10 yılda tamamlanarak 1869 yılında faaliyete geçti.
Dönemin şartlarında böyle bir kanalın açılması kolay değildi. Elle kazılarak açılan kanal için binlerce çiftçi zorla çalıştırıldı. Kanal çalışmaları sürecinde 10 bini aşkın çiftçinin öldüğü tahmin ediliyor.
Çalışmaların ilerleyen yıllarında makinalar devreye girince 2 yılda 50 milyon metreküplük bir kazı gerçekleştirilerek kanal tamamlandı.
Resmi açılış
Süveyş Kanalında ilk deneme geçişleri 1867 yılında başladı ancak kanalın resmi açılışı 17 Kasım 1869’da gerçekleşti.
Kanalın inşasında büyük paralar harcanmıştı. Açılış törenine dünyanın çeşitli ülkelerinden hükümet temsilcileri katıldı ve gemiler süslenerek geçitler gerçekleştirildi.
İngiliz hakimiyeti
Mısır Hidivi İsmail, biriken dış borçlara çözüm arıyordu. Bu sebeple Süveyş Kanalı’ndaki Mısır hissesini satışa çıkarma kararı aldı. Bu İngilizler için bulunmaz bir fırsattı ve İngiltere, parayı ödeyerek hisseyi satın aldı. Böylelikle Hindistan yolunu büyük ölçüde kısaltmıştı.
Süveyş Kanalı’nın millileştirilmesi
Mısır’da 1952 yılında Genç Subaylar Darbesi ile Krallık rejimi devrilmiş yerine Modern Mısır Cumhuriyeti kurulmuştu. Darbenin lideri Cemal Abdunnasır da Cumhurbaşkanı oldu.
Cemal Abdunnasır, Asvan Barajı’nın yapım maliyetinin karşılanması için ABD’den red cevabı alınca 1956 yılında Süveyş Kanalı’nı millileştirdiğini ilan etti.
Kanalın millileştirilmesine ABD, Fransa ve İngiltere büyük tepki gösterdi. Üç ülke Mısır’a saldırınca Abdunnasır yönetimi, Süveyş Kanalı’ndaki 40 gemiyi batırdı.
Paralel Kanal
Mısır yönetimi, 2015 yılında Süveyş Kanalı’na paralel uzanan 72 kilometre uzunluğunda ikinci bir kanalın inşasına başladı. Kanal, bir yılda tamamlandı. Böylece gemiler Kızıldeniz’den Akdeniz’e iki kanaldan geçmeye başladı.
Mısır yönetimi, vatandaşlarından aldığı vergi ve bağışlarla yeni kanal için 64 milyar cüneyh toplamıştı. Ancak bu para yeterli olmayınca yerel bankalardan 850 milyon dolarlık bir ek bütçe daha kanala aktarıldı.
Yeni kanalın Mısır devletine olan maliyeti yıllık 7.6 milyar cüneyh ulaşıyor. Yeni kanal yönetimi tarafından geçtiğimiz yıla dair yayımlanan raporda ise kanalın sağladığı gelir 2016-2020 döneminde 32 milyar 442 milyon dolar oldu.
Kaynak: el-Cezire, Muy Historia
