Germany Institute Security Affairs: “Türkiye, Afganistan Hamlesi İle Bölgedeki Konumunu Yükseltebilir Ama İç Muhalefeti İkna Etmek Zorunda”
Ankara, Kabil havaalanında mevcudiyetini sürdürmek için olasılıkları araştırırken, uzmanlar bu gelişmenin Türkiye’nin Washington ile ilişkileri üzerindeki etkileri ve içerdiği riskleri tartışıyor.
Ankara ve Washington arasındaki ilişkiler tarihi olarak bir dip noktasına ulaşmıştı. İki ülke arasındaki jeopolitik ayrışma, biriken karşılıklı beklentiler ve çoğalan krizler son dönemde iki ülke arasındaki politikayı özetliyor.
Türkiye bir süredir Washington’a önemini hatırlatmak için “faydalı jeopolitik krizler” üzerinden etki politikası uyguluyor. Türkiye’nin temel çıkarlarını riske atmadan farklı cephelerde kazanımlar elde ediyor.
Özellikle NATO ve ABD açısından Ukrayna krizi, Türkiye’nin Ukrayna yanlısı bir pozisyon benimsediği ve büyük ölçüde bir NATO gücü olarak faaliyet gösterdiği bir nokta olarak çok önemli. Gelinen noktada ise Ankara, Afganistan’ı ABD ile ilişkileri onarmak için başka bir jeopolitik açılım olarak görüyor.
Büyük ölçüde tek boyutlu ABD-Türkiye ilişkisi, ana krizlerin de yer aldığı jeopolitik ve güvenlik ilişkileri etrafında dönüyor. Örneğin Suriye’de, her iki ülke diğerinin yerel ortaklarına terörizm merceğinden bakıyor.
Türkiye, Rus yapımı S-400 hava savunma sistemini edindiğinde, Washington CAATSA yaptırımları uyguladı. Bu tür bir gelişme Türkiye’nin batılı kurumlarda ve özellikle NATO’daki yeri ve geleceği konusunda tartışmalara yol açtı. Fakat ters bir bağlamda Türkiye’de, ABD’nin Suriye’de desteklediği gruplar hakkında aynı fikirde.
Ocak 2021’de göreve başladıktan sonra ABD Başkanı Joe Biden ve ekibi başlangıçta Türkiye’ye beklenmedik bir şekilde omuz verdi. Türkiye de olumlu mesajlar göndererek karşılık verdi.
Örneğin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Haziran ayındaki NATO zirvesinde ittifakın ateşli bir savunmasını yaptı.
Fakat gelinen noktada “araçsal bir jeopolitik kriz” olan Afganistan, Ankara ile Washington arasındaki atmosferi iyileştirme potansiyeline sahip.
Tüm NATO müttefikleri Afganistan’dan ayrılmaya hazırlanırken Türkiye Afganistan’da kalmaya hazır. Ankara, Taliban ile daha yakın ilişkiler kurmak istiyor ve hala batıdaki diplomatik varlığı ve Afganistan’ın dünyanın geri kalanıyla bağlantısı için kritik olan Kabil havaalanının işletilmesinde rol almak istiyor.
Türkiye, Katar ve Taliban bu konuda görüşmelerde bulunuyor. Ankara, Taliban’ın, büyük olasılıkla Katar ile ortaklaşa olarak Kabil havaalanını işletmesine izin vermesini umuyor. Taliban ise çok temkinli ama Türkiye ile çalışma isteğine uzak değil.
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Afganistan ile 2019’da Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile kurduğu güvenlik işbirliği ve deniz sınırları konusundaki anlaşmaya benzer bir ikili ilişki kurma niyetinde.
Afganistan’da Türkiye, iki Müslüman ülke işbirliği yanında NATO kimliğinden de yararlanmaya devam edecek; Yani Afganistan’a yönelik Müslüman kimliği, Batıya dönük se NATO kimliği ile hareket edecek.
Erdoğan’ın kumarı birçok bölgede olduğu gibi burada da meyvesini veriyor gibi görünüyor. ABD Dışişleri Anthony Blinken bu gelişmelerin ardından Türkiye’yi “bölgede çok değerli bir ortak ” olarak tanımladı. Görünen o ki; Afganistan kesinlikle iki ülke arasındaki buzu kırma potansiyeline sahip, hatta ikili ilişkilerde derin bir dönüşümü başlatma potansiyeline sahip.
Fakat Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, Kabil havalimanının güvenliğini sağlamak ile ilgili hayati rolü için yaptığı baskı, iç siyasi düşmanlıkla karşı karşıya. Türk iç muhalefeti, Türk askeri personeline yönelik riskleri işaret ediyor.
Ankara, iç siyasi desteği artırmak ve Afganistan’ı Orta Asya ve Türk dünyasının daha geniş jeopolitiği içinde konumlandırmak için, Orta Asya’daki Türk halklarıyla dayanışmayı araçsallaştırabilir. Bunun Türkiye’nin bölgedeki konumunu yükselteceği ortada. Ama bunun için önce iç muhalefeti ikna etmesi gerekebilir.
Kaynak: M5
Çeviri/Analiz: Adem KILIÇ
